Al meer dan honderd jaar geleden is de ontwikkeling van abstracte kunst begonnen. Abstracte kunst is een vorm van moderne kunst. In de abstracte kunstwerken wordt niet altijd geprobeerd om objecten realistisch weer te geven en objecten hoeven ook niet daadwerkelijk echt te zijn. Bij abstracte vormgeving worden onderliggende visies zichtbaar gemaakt door middel van kleuren, contrasten, ritmes en vormen.
Sinds de ontwikkeling van de fotografie was het afbeelden van de werkelijkheid niet langer de primaire functie van kunstwerken. Deze ontwikkeling heeft de kunstenaars als het ware bevrijdt van hun doel en heeft de aanleiding gegeven tot steeds abstractere werken in allerlei vormen. De vormen van abstracte kunst zijn veelal te herleiden naar het tijdperk waaruit zij zijn voortgevloeid.
De belangrijkste richtingen zijn het Impressionisme, het Symbolisme, Jugendstil, het Kubisme, het Surrealisme en het Neoplasticisme.
Het impressionisme is opgekomen in Parijs in de tweede helft van de 19e eeuw, nadat de originele functie van schilderijen is vervallen door de opkomst van fotografie. Omdat schilderijen niet zozeer meer iets af moesten beelden, is het steeds abstracter gaan worden en is het impressionisme ontstaan. Impressionisme is vooral mooi en heeft niet zozeer een achterliggende boodschap. Hoewel er niet kan worden gesteld dat er een eenduidige werkwijze is, typeren snelle, dikke en ruwe streken wel veel werken van de grote kunstenaars in deze stroming. Per kunstenaar kan dit echter sterk verschillen. Het levert als het ware een momentopname op van de werkelijkheid. Grote namen binnen het impressionisme zijn Monet, Manet en Cézanne.
Het symbolisme is een ware weergave van de geest. Het is een kunstvorm uit de tweede helft van de 19e eeuw. Het symbool staat centraal in de uiting van de kunst. In deze kunstvorm is er sprake van afwijzing van realisme en naturalisme en is er een sterke neiging naar het verleden te herkennen en is er erg veel focus op het onderbewustzijn, de verbeelding en het onverklaarbare. Het kunstwerk dient dan ook een andere boodschap te dragen dan de zichtbare werkelijkheid doet denken. Grote Nederlandse namen in deze kunst stroming zijn Jan Toorop, Hans Mengelberg en Antoon Derkinderen.
Het Jugendstil wordt ook wel getypeerd als art-nouveau. Jugendstil kwam voornamelijk voor aan het einde van de 19e eeuw tot aan het vroege begin van de 20e eeuw. Hoewel deze stijl slechts voor een korte periode sterk aanwezig was, kan het wel worden gekwalificeerd als een hevige ontwikkeling. De stijl weergeeft voornamelijk asymmetrische composities die veelal ontleend kunnen worden aan de natuur. De bewegelijke uiting van de kunst is een weergave van emoties. Bij de beeldende werken in de kunst stijl werden vaak letters en lijnen hier moor gecombineerd tot de uiteindelijke weergave van de boodschap.
Het surrealisme is de veelal uiterst precieze maar beangstigende en onlogische weergave van de werkelijkheid. Het is een geest stroming van pure abstractie uit spontaniteit. Binnen de stroming is er het streven naar een zo vrij mogelijke creatie van het kunstwerk, zonder esthetische grenzen. Het beeld bestaat uit veelal normale alledaagse dingen in complete wanorde weergegeven en wordt er door de kunstenaar door middel van deze abstracte invulling toch een bepaalde boodschap in gelegd. Het surrealisme is voornamelijk gegroeid ten tijde van de Eerste Wereldoorlog.
Het neoplasticisme kan ook Nieuwe Beelding worden genoemd en is ontstaan rond 1917. Bij deze stijl was er de intentie om kunst te zuiveren van elementen die er volgens de kunstenaars niet in thuis hoorden. Elk werk is een opzettelijke creatie, waarbij het eindresultaat niet zozeer het uiteindelijke doel is, maar vooral het proces dat het kunstwerk ondergaat. Door de zuivering van elementen bleef er een uiterst abstracte creatie over die kan worden gekwalificeerd als een neoplastisch kunstwerk. Grote namen die bij deze kunstvorming kunnen worden gevonden zijn Piet Mondriaan en Theo van Doesburg
Het kubisme is een richting die meer avant-gardisch over komt. De werkelijke weergave wordt als het ware gereduceerd naar een abstracte combinatie van kubussen, bollen, kegels en andere geometrische vormen. Grote namen die met het kubisme worden geassocieerd zijn Picasso, Braque en Gris. De kunststroming Cobra wordt gezien als een latere en vernieuwende voortzetting van de abstracte kunstvorm.
Hoewel de kunst voornamelijk uit de geschiedenis lijkt voort gekomen te zijn, worden er hedendaags ook indrukwekkende abstracte kunstwerken gerealiseerd welke wellicht nog niet binnen de naamsbekendheid valt als Mondriaan, maar wel degelijk kwalitatief er onder te kwalificeren zijn.
In Nederland zijn er verschillende museums te vinden waarin abstracte kunstwerken te bewonderen zijn. Hierbij valt te denken aan de Hallen te Haarlem voor een uitgebreide collectie van de moderne kunst en de het Cobra museum te Amstelveen.
