Opvoedstijlen worden grofweg ingedeeld in vier categorieën. Deze opvoedstijlen onderscheiden zich van elkaar op basis van de mate van betrokkenheid en de mate van controle. Kort samengevat ziet deze verdeling er als volgt uit:
• Veel betrokkenheid + veel controle = democratisch (autoritatief)
• Veel betrokkenheid + weinig controle = toegeeflijk (permissief)
• Weinig betrokkenheid + veel controle = autoritair
• Weinig betrokkenheid + weinig controle = verwaarlozend
Bij een democratische opvoedstijl worden er regels gesteld door de ouders terwijl de ouders tegelijkertijd aandacht besteden aan de wensen en de behoeften van hun kinderen. Deze opvoedstijl wordt ook wel autoritatief genoemd. Ouders die deze opvoedstijl hanteren, geven hun kinderen duidelijke leiding, maar wel met liefde. Ze overleggen met hun kinderen en houden rekening met hun ontwikkeling. Het zijn de ouders die de regels bepalen, maar deze regels worden wel uitgelegd aan de kinderen en onderbouwd met duidelijke argumenten. De ouders ondersteunen de kinderen en moedigen de kinderen aan in hetgeen ze doen.
Voordelen van een democratische opvoedstijl
Deze opvoedstijl heeft een positief effect op het zelfvertrouwen van kinderen, doordat het kind wordt gesteund en aangemoedigd. Ook helpt een democratische opvoedstijl kinderen om zelfstandig te worden, omdat ze als persoon gerespecteerd worden. Kinderen van ouders die deze opvoedstijl hanteren, zijn vaak vrolijker en behalen vaak iets betere resultaten op school. Ze hebben minder vaak last van gedragsproblemen en kunnen beter omgaan met negatieve invloeden van andere kinderen.
Nadelen van een democratische opvoedstijl
Deze opvoedstijl kost in vergelijking met de andere drie opvoedstijlen het meeste energie en tijd. Kinderen willen altijd weten waarom, ze nemen niet zo snel dingen zomaar voor waar aan. Je kind duidelijke uitleg geven en de regels beargumenteren, kost tijd en geduld. Het risico van een democratische opvoedstijl is dat de scheidslijn tussen ouder en kinds vervaagt, waardoor het kind te brutaal en te vrij wordt. Ook is het belangrijk om ervoor te waken dat het beargumenteren van de regels niet leidt tot eindeloze discussies.
Bij een toegeeflijke opvoedstijl is er veel aandacht voor de behoeften en de wensen van het kind. Het kind krijgt steun en geborgenheid. Deze opvoedstijl wordt ook wel permissief of laissez-faire genoemd. Kinderen van toegeeflijke ouders krijgen vrijwel altijd hun zin. Er worden weinig eisen aan de kinderen en hun gedrag gesteld en het lijkt soms of het kind de baas is. Er wordt zeer weinig gestraft. Bij deze opvoedstijl wordt het kind serieus genomen, maar de ouder neemt zichzelf en de eigen regels niet of minder serieus.
Voordelen van een toegeeflijke opvoedingsstijl
Doordat de kinderen bij deze opvoedingsstijl het grootste deel van de tijd hun zin krijgen, ontstaan er weinig conflicten tussen de ouders en de kinderen.
Nadelen van een toegeeflijke opvoedingsstijl
Kinderen leren bij een toegeeflijke opvoedingsstijl geen grenzen kennen. Ze worden verwend en krijgen weinig feedback. Hierdoor worden ze al snel gemakzuchtig en leren ze niet om rekening met anderen te houden. Daarnaast leren ze ook niet goed hoe ze hun emoties kunnen beheersen. Zodra het kind gaat puberen, raken de ouders de kleine hoeveelheid invloed ze hadden gemakkelijk kwijt.
Een autoritaire opvoedingsstijl is te herkennen aan veel en strenge regels. De ouders zijn duidelijk de baas en de kinderen moeten gehoorzamen. Als het kind zich niet goed aan de regels houdt, krijgt hij of zij straf. Ouders die een autoritaire opvoedingsstijl hanteren, leggen de regels niet aan hun kinderen uit en geven geen ruimte om te discussiëren.
Voordelen van een autoritaire opvoedingsstijl
De ouders houden controle over de kinderen en de kinderen hebben een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt. Eindeloze discussies worden voorkomen. Bij sommige kinderen heeft het tijdelijk hanteren van deze opvoedstijl een positief effect op hun gedrag.
Nadelen van een autoritaire opvoedingsstijl
Een kind ontwikkelt bij deze opvoedstijl weinig zelfvertrouwen en weinig zelfstandigheid. Het kind kan onzeker en overdreven volgzaam worden. Het kind kan zich ook tegenovergesteld gaan gedragen en juist opstandig en agressief gedrag gaan vertonen. Kinderen leren bij een autoritaire opvoedingsstijl niet goed om dingen zelf te beredeneren en hebben daardoor vaak ook moeite met het nemen van beslissingen. Naarmate het kind ouder wordt, kan deze opvoedingsstijl voor veel strijd zorgen en het kan er ook toe leiden dat het kind zich gaat onttrekken aan zijn ouders.
Bij een verwaarlozende opvoedingsstijl ontbreekt zowel de betrokkenheid als de controle. Er worden dus weinig regels en grenzen gesteld en de kinderen krijgen tegelijkertijd ook weinig steun, geborgenheid en betrokkenheid. De kinderen worden als het ware aan hun lot overgelaten: ze moeten het zelf uitzoeken.
Voordelen van een verwaarlozende opvoedingsstijl
Het enige voordeel van deze opvoedingsstijl is dat het tijd bespaart voor de ouders. Voor de kinderen kent deze opvoedingsstijl geen voordelen.
Nadelen van een verwaarlozende opvoedingsstijl
Deze opvoedstijl kent veel nadelen. Het kind voelt zich eenzaam en niet geliefd. Het kind ontwikkelt weinig zelfvertrouwen en leert niet wat goed en slecht is. Hierdoor loopt het kind een groter risico om in aanraking te komen met verkeerde vrienden.
Opvoedstijlen worden op papier dus ingedeeld in vier duidelijke categorieën, maar in de praktijk zijn deze grenzen natuurlijk niet zo strikt. Veel ouders hanteren een combinatie van verschillende opvoedstijlen. Ouders kunnen in een bepaalde context bijvoorbeeld kiezen voor een autoritaire opvoedstijl, terwijl ze over het algemeen meer naar een democratische opvoedstijl neigen. Ook kunnen opvoedstijlen aangepast worden aan het gedrag van het kind. Kinderen kunnen soms tijdelijk een wat lossere of juist een striktere benadering nodig hebben.
Er is geen kant en klaar antwoord op deze vraag. Ieder gezin is anders en ieder kind heeft natuurlijk een eigen karakter. Veel ouders maken ook niet bewust de keus voor een bepaalde opvoedstijl. Het is vaak afhankelijk van het karakter van de ouders, de omgeving en hoe de ouders zelf zijn opgevoed als kind. Over het algemeen lijkt een democratische opvoedstijl de beste keuze. Deze opvoedstijl vormt kinderen namelijk tot onafhankelijke en competente kinderen met zelfvertrouwen en gevoel voor sociale verantwoordelijkheid.
