Om te begrijpen wat antioxidanten zijn, is het belangrijk om eerst te weten wat vrije radicalen zijn. De belangrijkste eigenschap van antioxidanten is namelijk dat ze helpen om je lichaam te beschermen tegen vrije radicalen.
Waarschijnlijk heb je wel eens van vrije radicalen gehoord en weet je dat ze niet goed zijn voor je lichaam, maar wat zijn het eigenlijk precies? En waarom zijn ze slecht voor je?
Vrije radicalen zijn molecuuldeeltjes die niet helemaal compleet zijn: ze missen een deel van het atoom. Dit missende deeltje heet een elektron. Doordat er een elektron mist, is de molecuul instabiel.
Instabiele moleculen, oftewel de vrije radicalen, willen deze instabiliteit oplossen. Ze hebben daarom de neiging om het missende deeltje op te vullen. Daarvoor gaan de vrije radicalen op zoek naar een nieuwe elektron, zodat de atoom weer compleet is. De vrije radicaal “steelt” hiervoor een vergelijkbare elektron uit gezonde moleculen.
De molecuuldeeltjes van de vrije radicalen worden hierdoor weer compleet, maar de molecuul waarvan de elektron genomen wordt, raakt beschadigd. Op deze manier beschadigen vrije radicalen je lichaamscellen en lichaamsweefsel.
Gelukkig is ons lichaam erop gemaakt om vrije radicalen te verwerken. Sterker nog: vrije radicalen horen in je lichaam thuis. Bij het bestrijden van ongewenste bacteriën maakt je lichaam bijvoorbeeld gebruik van vrije radicalen. Ook bij het opruimen van beschadigde eiwitten in je spieren zet je lichaam vrije radicalen in. Hierdoor ondervindt je lichaam geen schade door een kleine hoeveelheid vrije radicalen.
Het slechte nieuws is echter: we worden vandaag de dag bloot gesteld een te veel vrije radicalen. Veel te veel vrije radicalen. Bijvoorbeeld door:
Je lichaam heeft er moeite mee om grote hoeveelheden vrije radicalen te verwerken, waardoor de vrije radicalen wel schadelijk worden voor je lichaam. Deze schade noemen we oxidatieve stress.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de schade die vrije radicalen kunnen aanrichten. Uit deze onderzoeken blijkt dat oxidatieve stress kan bijdragen aan het ontstaan van allerlei ziektes en aandoeningen, waaronder:
Daarnaast kan oxidatieve stress ook het verouderingsproces in ons lichaam versnellen. Onder andere de leeftijd waarop je rimpels krijgt en hoeveel rimpels je krijgt, hangt samen met de hoeveelheid vrije radicalen in je lichaam.
Gelukkig staan we niet machteloos tegenover deze vrije radicalen. We hebben namelijk antioxidanten: een soort stofjes die vrije radicalen bestrijden. Ons lichaam maakt zelf antioxidanten aan, maar we halen ook een belangrijk deel uit onze voeding.
Antioxidanten bestrijden dus vrije radicalen, maar hoe werkt dit precies? Antioxidant betekent letterlijk ‘tegen oxidatie’. Ze gaan dus de oxidatieve stress die vrije radicalen veroorzaken tegen.
Zoals je hebt kunnen lezen “stelen” vrije radicalen elektronen van andere cellen. Anti-oxidanten zijn stofjes die makkelijk een elektron kunnen afstaan. Zo wordt het elektronentekort van de vrije radicalen opgevuld, waardoor deze vrije radicalen je lichaamscellen met rust laten.
De antioxidanten die we uit onze voeding halen, de zogeheten nutritieve antioxidanten, kunnen dit “werk” maar één keer doen. Nadat ze een elektron hebben afgestaan aan een vrije radicaal, zijn ze niet meer effectief.
De antioxidanten die ons lichaam aanmaakt werken anders. Dit zijn een soort enzymen die vrije radicalen onschadelijk maken terwijl ze zelf intact blijven. Een antioxidant enzymen kan daardoor duizenden antioxidanten onschadelijk maken.
Je lichaamseigen antioxidanten zijn echter niet genoeg om alle vrije radicalen te bestrijden die naar aanleiding van onze levensstijl ontstaan. Naarmate je ouder wordt, maakt je lichaam ook steeds minder antioxidanten aan. Om gezond te blijven, is het daarom belangrijk om ook voldoende antioxidanten uit voeding binnen te krijgen.
Er zijn veel verschillende antioxidant soorten bekend en waarschijnlijk zijn er nog veel meer die we nog niet ontdekt hebben.
Bekende voorbeelden van stoffen met een antioxidantwerking zijn vitamine A, vitamine B2, vitamine C, vitamine E en de mineralen zink, chroom, mangaan, koper en selenium. De mineralen zijn officieel geen antioxidanten, maar hebben wel een antioxidantwerking. Daardoor worden ze vaak toch onder het kopje antioxidanten genoemd.
Verder zijn er ook veel antioxidanten met iets ingewikkeldere namen, waaronder:
Niet alle antioxidanten zijn even krachtig. Dat je veel antioxidanten binnenkrijgt, betekent lang niet altijd dat deze antioxidanten ook hun werk doen. Ten eerste neemt je lichaam niet alle antioxidanten goed op: veel antioxidanten verlaten je lichaam onbenut.
Ten tweede speelt de oplosbaarheid van de antioxidanten een belangrijke rol. Antioxidanten moeten zo dichtbij mogelijk bij de vrije radicalen komen. Hiervoor moeten ze op kunnen lossen in de substantie waarin de vrije radicalen zich bevinden.
Vitamine C is bijvoorbeeld wateroplosbaar, waardoor het effectief is tegen vrije radicalen die in water voorkomen. Tegen vrije radicalen die in oliën voorkomen, is deze vitamine echter niet zo effectief.
Omgekeerd geldt hetzelfde. Vitamine E lost bijvoorbeeld niet goed in water op en is daarom een slechte antioxidant als het gaat om vrije radicalen die zich in water bevinden. Tegen vrije radicalen in oliën is vitamine E juist wel effectief. Het is daarom belangrijk om zowel wateroplosbare als vetoplosbare antioxidanten binnen te krijgen.
De kans is groot dat je na het lezen van dit artikel gemotiveerd bent om ervoor te zorgen dat je meer antioxidanten binnenkrijgt. Gelukkig zijn er veel voedselsoorten die ons hierbij helpen. Vooral verse groentes en fruit zijn rijk aan antioxidanten. Je kan hierbij het beste kiezen voor biologische producten.
Met een gevarieerd voedingspatroon met veel groenten en fruit, noten, kruiden, specerijen, bonen en peulvruchten, krijg je waarschijnlijk genoeg antioxidanten binnen. Natuurlijk is het wel zo dat bepaald eten meer antioxidanten bevat dan ander eten. Onderstaande voorbeelden zijn zeer goede bronnen van antioxidanten.
Fruit
Groentes
Kruiden en specerijen
Noten en zaden
Overige
Steeds meer mensen willen gezonder eten en zijn zich bewust van het belang van antioxidanten. Voedselfabrikanten spelen hier slim op in: ze voegen antioxidanten aan hun producten toe en maken hier vervolgens reclame mee. In principe heb je deze producten echter niet nodig. Hetzelfde geldt voor supplementen met antioxidanten. Je kan ze nemen, maar ze zijn niet noodzakelijk. Een gevarieerd voedingspatroon met veel verse groentes en fruit is in principe voldoende.
