U heeft het wellicht al eerder ergens gehoord in de krant of het nieuws. De zoektocht naar duurzame alternatieven voor hout, kunststof of metaal wordt steeds intensiever. Zeker nu overheden steeds meer strenge regels voorschrijven ten aanzien van de duurzaamheid van de bouw. Dit heeft er toe geleid dat er meer tijd en geld geïnvesteerd is in duurzame en hernieuwbare bronnen. Bij het bouwen en renoveren van woningen of panden wordt er meer en meer gestimuleerd duurzame en hernieuwbare materialen te gebruiken als alternatief voor traditioneel hout, kunststof, staal of beton. Dit wordt middels wetgeving en diverse voorschriften aangestuurd vanuit de overheid. Ook is er meer drang vanuit architecten en ontwerpers om de nadruk te leggen op het behalen van project gerelateerde BREAAM, LEED of C2C doelstellingen.
Vroeger was het grootste struikelblok bij het kiezen voor duurzame alternatieven de hoge kosten, beperkte keuze en de lange levertijden, deels veroorzaakt door de beperkte productiecapaciteit. Door productie naar Azië te verhuizen was er daarnaast het probleem dat door het transport het product een te grote C02-footprint zou achterlaten. Alhoewel deze nog altijd vele malen lager zou zijn dan bij alternatieven zoals metaal of kunststof. Ook moest er altijd rekening worden gehouden, zeker bij grote verwerkers, met een “learning curve”. Verwerkers moeten eerst leren omgaan met nieuwe materialen die vaak onder veel striktere voorwaarden moeten worden gemonteerd. Dit alles heeft de algemene keuze voor duurzame alternatieven altijd gestremd.
Een vraag die nog altijd veel gevraagd wordt en nog steeds erg moeilijk te beantwoorden is. Er zijn hiervoor vanuit de overheid en Europese Unie diverse puntensystemen en richtlijnen opgesteld die onder andere kijken naar de volgende aspecten.
Duurzaam is een begrip dat veelal wordt gebruikt en meerdere betekenissen kan hebben. Een product kan bijvoorbeeld duurzaam op verschillende manieren zijn. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar levensduur, onderhoud behoefte of herbruikbaarheid. Volledig biobased product dat maar een zeer beperkte levensduur (5-10 jaar) heeft, is in dit scenario minder duurzaam dan bijvoorbeeld een composiet dat een zeer lange levensduur (50+ jaar) heeft. Belangrijk hierbij is dat na gebruik het materiaal weer gebruikt kan worden als voedingstof voor nieuwe producten. Vaak is er sprake van een combinatie van duurzame eigenschappen die het een goed alternatief maken voor bijvoorbeeld hardhout of kunststof. Hieronder bespreken we enkele veel gebruikte alternatieven;
1. Rijstvlies
2. Hennep
3. Kurk
4. Bamboe
Een alternatief dat met name in Azië en het Midden-Oosten al een behoorlijke opmars heeft gemaakt maar de laatste jaren ook meer en meer tevoorschijn komt in Europa en Amerika. Het betreft hierbij rijstvlies, oftewel rijsthuls, die de rijstkorrel beschermt terwijl deze groeit. Het materiaal wordt vaak in het voedselproces gescheiden en in grote hoeveelheden afgevoerd als afval. Bij zilvervliesrijst zit dit vlies nog wel om de korrel heen.
Rijstvlies bezit verschillende natuurlijke eigenschappen die het zeer interessant maken als grondstof. Zo is het bijvoorbeeld zeer bestendig tegen vocht en UV-licht. Door deze grondstof te combineren met een binder zoals hars of olie kan men een product creëren dat niet alleen hernieuwbaar is, maar ook nog eens thermisch te vervormen is. Dit biedt ontwerpers de mogelijkheid mooie vloeiende vormen in hun ontwerpen te creëren.
Kurk heeft de laatste jaren een goede naam opgebouwd, zeker als isolatiemateriaal. Kurk is de schors van een kurkeik. De eik kan na het “oogsten” gewoon blijven staan en kan eenmaal in de pak-en-beet 10 jaar worden geoogst. Kurk komt met name uit landen in de middellandse zee; Portugal en Spanje zijn de grootste leveranciers.
Met name is de vorm van isolatiemateriaal komt kurk het beste naar voren. Het materiaal is zeer dempend, vochtbestendig en bovendien 100% recyclebaar. Dit in combinatie met de eigenschap dat het niet rot is de hoofreden dat het veelal wordt gebruikt bij wijnflessen. In de bouw wordt het voornamelijk gebruikt als isolatiemateriaal bij kelders, vloeren of spouwmuren. Voor het tegengaan van verschuivingen, beschermen van vloeren of het dempend van trilling/geluid is kurk zeker een uitstekend alternatief. Het grootste nadeel ten aanzien van Kurk, dit is de prijs. Die is namelijk relatief hoog, zeker geleken met de traditionele alternatieven zoals schuim of rubber.
Hennep is al vele jaren een veelgenoemd alternatief. Het is net als Bamboe een natuurlijk product dat uitzonderlijk snel groeit op diverse soorten grond en hierbij weinig pesticiden benodigd. Hierdoor kan het ten aanzien van volume snel opgeschaald worden. Een bijkomend voordeel is dat de plant veel CO2 opneemt, dit maakt het 1 van de weinige producten op de markt die C02-negatief te noemen is.
Net als kurk wordt hennep voornamelijk gebruikt als isolatiemateriaal in de bouw. Terwijl er ook hard wordt werkt aan mogelijkheden ten aanzien van plaatmateriaal en stof. Hennep heeft als voordeel dat het warmte goed kan binnenhouden en geluid sterk dempt. Ook kan het, in tegenstelling tot veel andere isolatiematerialen, niet zorgen voor huid- en ademhalingsproblemen bij mensen die daar gevoelig voor zijn. Het grootste nadeel ten aanzien van hennep in de veelgebruikte vorm vrij vochtgevoelig is. Hierdoor is het niet geschikt voor plaatsing op plekken waar dit een probleem kan zijn zoals kelders, badkamers of spouwmuren.
Bamboe is een veelgebruikt materiaal dat reeds al enkele tientallen jaren op de markt te vinden is. Het is een natuurlijk materiaal dat relatief makkelijk in massa en verschillende vormen te verkrijgen is. Het is een duurzaam en lichtgewicht materiaal dat voornamelijk als paneel of vloer wordt gebruikt. Bamboe is een grassoort dat zich verspreidt via de wortels. In de juiste condities kunnen sommige soorten wel tientallen centimeters groeien op een dag. Gemiddeld duurt het ongeveer 5 jaar voordat een baboestam kan worden geoogst. De wortels blijven hierbij behouden waardoor er weer andere stammen kunnen groeien.
Door bamboe vezels te binden en verwerken tot profielen of panelen wordt een lichtgewicht en sterk product gecreëerd dat breed inzetbaar is. Het is duurzaam omdat de stammen na het oogsten kunnen doorgroeien. Het materiaal werkt vele malen minder dan hout en is vaak veel lichter. Het nadeel zit het in de gevoeligheid voor externe invloed zoals schimmels, capillair vocht of UV-licht. Hoewel het eerst een vrij prijzig product was, is het de laatste jaren gemiddeld behoorlijk in prijs gedaald.
Nu de vraag meer en meer wordt gestimuleerd en er steeds meer breed toepasbare en bovendien betaalbare duurzame alternatieven op de markt komen, kan de markt alleen maar gaan groeien de komende jaren. Ook andere alternatieven zoals riet, vlas en zelfs turf komen naar voren. Wij zijn zeer benieuwd naar de ontwikkelingen die dit met zich meebrengt.
