De bijstandsuitkering is een uitkering op maandelijkse basis die wordt geregeld door de overheid. Het is bedoeld om een vangnet van sociale zekerheid te creëren voor de inwoners van Nederland. Zo kun je als je geen of weinig inkomsten hebt, toch in je levensonderhoud voorzien. Er gelden heel wat regels omtrent de bijstandsuitkering, omdat het niet de bedoeling is dat er misbruik van wordt gemaakt.
In de meeste gevallen wordt de Participatiewet door de gemeentes uitgevoerd en dragen zij ook zorg voor de uitkeringen. Via het UVW en in sommige gevallen via de gemeente kun je hiervoor een aanvraag indienen. Uiteindelijk wordt door de desbetreffende gemeente bepaald of je recht hebt op een bijstandsuitkering. Voor pensionsgerechtigde mensen geldt er echter een andere regelijk. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) voert voor hen deze wet uit en als je de pensioensgerechtigde leeftijd hebt bereikt moet je dan ook bij deze bank je uitkering aanvragen.
Elke inwoner van Nederland die ouder is dan 18 jaar heeft recht op een bijstandsuitkering, mits hij of zij aan bepaalde voorwaarden voldoet. Aan de hand van je inkomen en je vermogen wordt bepaald of je hier recht op hebt. Het vermogen van een alleenstaande mag niet hoger zijn dan 5895 euro en van een alleenstaande ouder of een gehuwd persoon niet hoger dan 11790 euro. Je kunt een volledige bijstandsuitkering krijgen als je helemaal geen inkomsten hebt. Als je een laag inkomen hebt, kom je wellicht in aanmerking voor aanvullende bijstand. Sommige personen zijn uitgesloten voor de bijstandsuitkering en kunnen deze dan ook niet aanvragen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om gedetineerden.
De hoogte van de bijstandsuitkering is afhankelijk van je leefsituatie. Voor jongeren tussen 18 en 21 jaar geldt een uitkering die wordt afgeleid van de kinderbijslag. Alleenstaanden en alleenstaande ouders hebben recht op 70% van het minimumloon en personen die gehuwd zijn of samenwonen hebben recht op 100%. Het bedrag voor personen die gehuwd zijn of samenwonen geldt alleen wanneer je partner ook recht heeft op bijstand. Als je partner wel een inkomen heeft, wordt dit bedrag in mindering gebracht op de bijstandsuitkering waar jullie samen recht op hebben.
De hoogte van de bijstandsuitkering voor pensioensgerechtigden is anders dan de hoogte van een uitkering voor personen die niet pensioensgerechtigd zijn. In principe heeft een pensioensgerechtigde recht op een volledige AOW-uitkering, maar dit kan anders zijn als je langere tijd in het buitenland hebt gewoond. Als je AOW-uitkering en je pensioen niet voldoende is om in je levensonderhoud te voorzien, kun je recht hebben op aanvullende bijstand.
Als je recht hebt op een bijstandsuitkering en samen een woonverblijf deelt met een of meerdere meerderjarigen, kan het bedrag waar je recht op hebt lager uitvallen. Dit komt doordat je de woonkosten dan kunt delen met de andere personen. Om die reden is het ook altijd verplicht om op te geven met hoeveel meerderjarigen je samenwoont bij het aanvragen van een uitkering.
Voor het aanvragen van een bijstandsuitkering heb je ten eerste een DigiD nodig. Daarna dien je je in te schrijven bij het UWV. Als je samen met je partner woont, dient hij of zij ook bij het UWV in te schrijven. Vervolgens vul je het online formulier in voor het aanvragen van de bijstandsuitkering. Hiervoor moet je inloggen met je DigiD. Bij sommige gemeentes is het nog niet mogelijk om online een aanvraag in te dienen. Bij de eerste stap in het formulier staat dan vermeld op welke manier je dan de uitkering moet aanvragen.
Voor pensioensgerechtigden gaat het aanvragen van een bijstandsuitkeringen iets anders in zijn werking. Een half jaar voordat je pensioensgerechtigd bent ontvang je een brief waarin je AOW kunt aanvragen. Als je dit hebt gedaan en het blijkt dat je niet het volledige bedrag aan AOW krijgt, ontvang je twee maanden voor de AOW-leeftijd een brief van het SVB met een verwijzing naar hun website. Hier kun je met behulp van een online formulier een aanvraag indienen voor een bijstandsuitkering.
Aan het einde van elke maand krijg je zolang de uitkering loopt een bepaald bedrag gestort. Het maandelijkse bedrag is iets lager dan de percentages die we eerder hebben genoemd, omdat hier nog 5% vakantiegeld vanaf geld. Je krijgt je opgebouwde vakantiegeld jaarlijks uitbetaald in de maand juni. De eerste betaling van de bijstandsuitkering wordt uitgevoerd zodra je aanvraag is goedgekeurd. Dit kan echter tot wel acht weken duren. Daarom is het mogelijk om een voorschot aan te vragen dat bestaat uit 90% van het bedrag waar je recht op hebt. Elke vier weken kan er een voorschot worden uitbetaald, totdat je aanvraag is goedgekeurd.
Bij het aanvragen van een uitkering kan het zijn dat er een zogenaamde zoektijd geldt. In dat geval ben je verplicht om eerst zelf gedurende 28 dagen op zoek te gaan naar werk of een opleiding. Deze zoektijd geldt altijd voor jongeren tot 27 jaar en kan ik bepaalde gemeentes voor personen van alle leeftijden gelden. Als je aan deze verplichting moet voldoen, kun je het beste eerst een aanvraag indienen. Vervolgens gaat de zoektijd van 28 dagen namelijk pas van start. Zodra je een bijstandsuitkering hebt aangevraagd en bent goedgekeurd, moet je echter nog steeds aan een aantal verplichtingen voldoen. Hieronder vind je de volledige lijst van deze verplichtingen.
Arbeidsplicht
Als je een bijstandsuitkering ontvangt, ben je verplicht om op zoek te gaan naar werk. Elke vorm van werk die wordt aangeboden en wat minder dan 3 uur reizen is, dien je aan te pakken. Mocht het nodig zijn om te verhuizen en je krijgt minstens een jaarcontract aangeboden, dan dien je hier ook mee akkoord te gaan. Verder is het verplicht om zelf actief op zoek te gaan naar een baan en je in te schrijven bij een uitzendbureau. Daarnaast dien je je kennis en vaardigheden op peil te houden en eventueel bij te spijkeren. De arbeidsplicht geldt niet voor personen die volledig arbeidsongeschikt zijn en ouders die de volledige zorg hebben over een kind jonger dan 5 jaar.
Re-integratieplicht
De re-integratieplicht bepaalt dat je je moet houden aan de afspraken om weer zo spoedig mogelijk een betaalde baan te krijgen. Ook kan het zijn dat de gemeente je vraagt om te werken of een opleiding te volgen, waarbij je je uitkering behoudt. Je bent verplicht om hiermee akkoord te gaan.
Legitimatieplicht
Als je recht hebt op een bijstandsuitkering, dien je je te kunnen legitimeren bij de gemeente. zo moet je bijvoorbeeld je legitimatie laten zien als je de aanvraag doet.
Medewerkingsplicht
Het kan zijn dat de gemeente een onderzoek wil instellen om te zien of je nog recht hebt op je uitkering. Ook kan het voorkomen dat ze een bezoek aan huis willen brengen. In deze gevallen ben je verplicht om mee te werken.
Inlichtingenplicht
Heb je werk gevonden of ga je een onderneming opstarten? Ga je verhuizen of op vakantie? Dit kan allemaal van invloed zijn op de hoogte van je bijstandsuitkering. Je bent verplicht om de gemeente in te lichten over dit soort zaken.
Tegenprestratie verrichten
Vraagt de gemeente om een tegenprestatie voor de bijstandsuitkering? Dan dien je dit ook uit te voeren. Het gaat hier in de meeste gevallen om vrijwilligerswerk. De vorm, de duur en de inhoud hiervan worden door de gemeente vastgesteld.
Correct gedrag
Voor het behouden van de bijstandsuitkering is het verplicht om je correct te gedragen tegenover de gemeente. Dit betekent dat je je niet ernstig mag misdragen tegen een ambtenaar van de gemeente.
Taaleis
Vanaf 1 januari 2016 wordt het verplicht om de Nederlandse taal voldoende te beheersen als je bijstand wilt aanvragen of je huidige uitkering wilt behouden. Dit kan namelijk helpen om eerder werk te vinden. Beheers je de Nederlandse taal nog niet voldoende? Als je je inspant om de taal eigen te maken, kun je de volledige uitkering alsnog behouden.
Houd je je niet aan de verplichtingen die we hierboven hebben genoemd? Dan heeft de gemeente het recht om je bijstandsuitkering te verlagen of zelfs helemaal stop te zetten. Ook is het mogelijk dat ze een boete opleggen. De sanctie wordt bepaald aan de hand van de mate waaraan je je niet aan de regels hebt gehouden en de reden(en) waarom je dit niet hebt gedaan.
Een bijstandsuitkering is geen lening en hoeft daarom niet te worden terugbetaald. Wel zijn er een aantal situaties waarin het kan voorkomen dat je wel (een deel van) de uitkering moet terugbetalen. Zo kan het zijn dat je je niet aan de verplichtingen hebt gehouden of dat de gemeente ten onrechte teveel bijstand heeft uitgekeerd (door een verkeerde berekening of een fout met de betaling). Ook kan het voorkomen dat je achteraf toch nog inkomsten krijgt van een erfenis, allimentie of achterstallig loon, waardoor naderhand blijkt dat je bijstandsuitkering te hoog was. In deze gevallen dien je (een deel van) de uitkering terug te betalen aan de gemeente. Een andere mogelijkheid is dat je leenbijstand hebt ontvangen of een bijstandsuitkering op borgtocht. Je weet dan echter al van tevoren dat je de ontvangen bijstand terug moet betalen.
