In 2013 werd er door meer dan veertig organisaties in Nederland het Energieakkoord voor duurzame groei gesloten. De partijen spraken in dit akkoord af zich in te zullen zetten voor een duurzamere samenleving en economie. Een van de afspraken is dat in 2020 14 procent van de opgewekte energie uit hernieuwbare energiebronnen gehaald moet worden, zoals ook is verplicht door het Europees Parlement. In 2023 moet dit 16 procent zijn, maar ten tijde van het Energieakkoord in 2013 was dit aandeel nog slechts 4 procent. Het grootste deel van de energie in Nederland wordt opgewekt met fossiele brandstoffen als gas, olie en kolen. In 2015 werd nog 40,6 procent van de elektriciteit opgewekt met aardgas, 36,1 procent met olie en 15 procent met kolen. Met name het gebruik van aardgas en kolen staat op de agenda om terug te worden gedrongen. Energie uit wind, zon en het bijstoken van biomassa moet hiervoor in de plaats komen.
Om de doelstelling van 14 procent hernieuwbare energie in 2020 te behalen, wordt vooral ingezet op de elektriciteitsproductie. Waar in 2012 10,5 procent van de elektriciteit werd opgewekt met hernieuwbare energiebronnen, moet dit in 2020 35% zijn geworden. Drie jaar later moet dit zelfs 45% zijn. Voor deze toename wordt het meeste ingezet op elektriciteit uit wind en zon. In 2012 leverde biomassa (waaronder bijstoken) echter het grootste aandeel (56,8 procent) van de hernieuwbare elektriciteitsproductie. Deze bijdrage zal ook moeten groeien om de klimaatdoelen te bereiken. De benodigde hoeveelheid duurzame elektriciteit kan namelijk niet voor 2020 alleen uit wind of zon gerealiseerd worden.
Biomassa bijstoken is dus een belangrijke manier voor het opwekken van groene stroom in Nederland. Maar wat is biomassa precies? Biomassa is een verzamelnaam voor organische materie zoals hout, plantenresten, oliën, vetten of dierenresten. Deze organische stoffen kunnen op verschillende manieren worden omgezet in energie. Verbranding, vergisting of vergassing zijn de meest voorkomende manieren. Reeds in de oertijd maakte de mens gebruik van biomassa als brandstof, wanneer men hout verbrande. Biomassa kan speciaal als brandstof worden gecreëerd, bijvoorbeeld door het planten van gewassen met een hoge energiewaarde zoals koolzaad. Meestal wordt er echter naar gestreefd om biomassa te gebruiken die overblijft uit andere soorten industrieën, zoals de bosbouw of vleesindustrie. Sommige vormen van biomassa, zoals hout, zijn direct geschikt voor gebruik. Andere soorten biomassa worden eerst nog omgezet in bijvoorbeeld vloeibare biobrandstof.
Een groot deel van de elektriciteit in Nederland wordt opgewekt door middel van kolencentrales. Bij de verbranding van kolen komen er schadelijke stoffen vrij, waaronder koolstofdioxide (CO2). Meer C02 in de atmosfeer zorgt ervoor dat de aarde meer warmte vasthoudt, zodat de temperatuur op aarde stijgt. Behalve kolen kunnen in de meeste kolencentrales ook andere stoffen bijgestookt worden. In Nederland wordt er in het kader van duurzaamheid biomassa bijgestookt naast de kolen. Bij het verbranden van biomassa komt ook C02 vrij in de lucht, maar van deze C02 stelt men dat deze minder schadelijk is voor het klimaat (zie ‘Voordelen van biomassa bijstoken’). Biomassa bijstook wordt daarom gezien als een duurzame manier van elektriciteit opwekken.
In de Nederlandse kolencentrales worden de kolen met maximaal dertig procent aan biomassa bijgevuld. Deze biomassa is voornamelijk afkomstig van restproducten uit industrieën die werken met hout of dieren. Het meeste van deze biomassa komt uit Noord-Amerika in de vorm van houtpellets, kleine samengeperste houtsnippers die zijn overgebleven uit de hout- of papierindustrie. De houtpellets worden versnipperd en samen met de kolen verbrand. In Nederland krijgen energieleveranciers een subsidie voor duurzaam opgewekte energie, de SDE+ subsidie. Als kolencentrales biomassa bijstoken dan wordt hier ook subsidie voor gegeven, mits de biomassa voldoet aan een aantal voorwaarden. Zo mag de biomassa alleen bestaan uit restproducten uit andere industrieën, die bovendien uit gecertificeerde bron afkomstig zijn.
Het bijstoken van biomassa levert verschillende voordelen op tegenover het gebruik van fossiele brandstoffen. Zo is de voorraad fossiele brandstoffen eindig, terwijl biomassa snel kan worden bijgemaakt, bijvoorbeeld door het aanplanten van gewassen of bossen. Het is dus een hernieuwbare energiebron. Daarnaast is de C02 die vrijkomt bij de verbranding van biomassa minder schadelijk dan de C02 uit fossiele brandstoffen. Planten nemen C02 op uit de lucht, wanneer deze planten worden verbrand komt de opgenomen C02 weer vrij. Als voor iedere verbrande plant weer een nieuwe wordt aangeplant, blijft de hoeveelheid C02 per saldo gelijk. De C02 uit fossiele brandstoffen maakt echter al miljoenen jaren geen deel meer uit van de koolstofkringloop, zodat de hoeveelheid C02 toeneemt. Biomassa wordt daarom gezien als C02-neutraal. Omdat vaak organisch afval uit andere industrieën wordt ingezet als biomassa brandstof, is het bijstoken ervan tegelijkertijd een manier van afvalverwerking en een duurzame manier van elektriciteit opwekken. Behalve duurzaamheidsfactoren is biomassa ook relatief makkelijk in het gebruik. Zo kan het gecombineerd worden met andere brandstoffen zoals kolen in bestaande kolencentrales. Tot slot is het aanbod van biomassa stabieler dan het aanbod van wind of zon, dat afhankelijk van het weer is.
Hoewel biomassa in potentie een zeer duurzame brandstof is, hangt veel af van de uitvoering. Zo is biomassa alleen C02-neutraal wanneer er daadwerkelijk nieuwe planten en bomen worden aangeplant om de vrijgekomen C02 weer op te nemen. Bovendien kan het enige tijd duren voordat dezelfde hoeveelheid C02 weer uit de lucht is gehaald. Daarnaast wordt met name biomassa die wordt gewonnen uit de resten van andere industrieën gezien als duurzaam, omdat het speciaal verbouwen van bijvoorbeeld gewassen of plantages die dienen als biomassa brandstof vaak ten koste gaat van de biodiversiteit, het milieu of de voedselvoorraad. Wanneer een boer besluit om zijn suikerriet te verkopen als brandstof in plaats van als voedsel, neemt de hoeveelheid voedsel af en stijgen de voedselprijzen. Als deze boer zijn akker aanlegt op een plek waar voorheen tropisch regenwoud groeide, is de invloed op het klimaat negatief in plaats van positief. Bovendien neemt de leefomgeving van veel plant- en diersoorten dan af, waardoor zij met uitsterven worden bedreigd. Er kleven dus een aantal eisen en voorwaarden aan de biomassa voordat het gebruik ervan als duurzaam aangemerkt kan worden. De biomassa bijstook wordt in Nederland daarom streng gecontroleerd.
