Kaas wordt gemaakt van melk. De Latijnse naam voor kaas is caseus. Kaas bevat bacteriën en schimmels. Kaas wordt daarom levend voedsel genoemd. In melk zitten vaste bestanddelen en vocht. De vaste bestanddelen zijn: eiwitten, vetten en mineralen. Om kaas te maken wordt het vocht gescheiden van de vaste bestanddelen. Gedurende de bereiding van kaas worden er stremsel, zuursel en zout (en eventueel schimmels) toegevoegd. Kaas eten is belangrijk omdat het de vitaminen A, B en D en calcium bevat. Kaas zou tevens gezond zijn voor je tanden.
Voor de bereiding van 1 kilogram kaas is ongeveer 10 liter melk nodig. Er wordt onderscheid gemaakt in roomkaas, volvette kaas, minder vette kaas, vetarme kaas en magere kaas. De kaasproductie begin van de 21e eeuw ligt op 660 miljoen kilogram. De export van kaas gaat naar Duitsland, België en Frankrijk, naar het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Italië, Hongkong, China, Polen. Nederlanders eten samen ongeveer 248 miljoen kilogram kaas. Per inwoner is dat 14,6 kilogram per jaar. Dit is erg veel, maar veel mensen eten kaas bijvoorbeeld op hun brood, maar ook met een tosti of bijvoorbeeld bij het avondeten.
Nederland brengt ontzettend veel soorten kaas op de markt: boerenkaas, gemaakt op de kaasboerderij; Edammer kaas, kleine bollen kaas; Friese nagelkaas, een pittige kaas met kruidnagels; Goudse kaas, heel bekende en veel gegeten kaas; graskaas, kaas van de melk van koeien die na de winter in het voorjaar voor het eerst naar buiten gaan; hooikaas, kaas uit de winter, minder populair dan de graskaas; Kollumer kaas; Leerdammer kaas; Leidse kaas, kaas met karnemelk en komijnzaad; meikaas, niet gerijpte kaas, de kleur van deze kaas is wit; rookkaas; smeerkaas, gesmolten kaas met smeltzout; verse kaas (bijvoorbeeld kwark). Hoezo kaaskoppen?
Kaaskoppen zijn ronde houten kaasvormen. De ronde kaas, de Edammer bol, past hier in als je deze aandrukt. Onderin de kaasvorm zitten gaten waaruit het vocht kan lopen. Een deksel sluit de kaasvorm af en een pers wringt het vocht eruit. Kaaskoppen is tevens een bijnaam voor domkop, een spottende bijnaam speciaal voor Hollanders. De kaasmarkten in de steden Gouda en Alkmaar zorgen ervoor dat de inwoners kaaskoppen worden genoemd. Kaeskoppenstad is de bijnaam voor Alkmaar tijdens een jaarlijks evenement.
De kaas als voeding is al heel oud, wel in een andere vorm als de kazen van nu. Ongeveer 11.000 jaar geleden vingen de Jagers de moedermelk van dieren op voor eigen gebruik. Het teveel van de melk werd bewaard in zakken. Deze zakken werden gemaakt van de magen van dode dieren. Onder invloed van de maagsappen die achter waren gebleven in deze magen werd de melk dikker. Het werd een brij en die brij werd destijds gegeten: de eerste kaas! Er volgden diverse processen. Men ontdekte dat melk op den duur zuur werd en dat vaste en vloeibare bestanddelen zich van elkaar scheidden.
Zout werd toegevoegd voor de smaak en voor de houdbaarheid. Kaasrecepten gingen over de wereld. Legers verspreidden deze destijds. De Romeinen leerden aan de diverse volken hoe ze kaas moesten maken. In de Middeleeuwen werd er in de kloosters aan landbouw gedaan. Wanneer het vastentijd was, mocht er geen vlees worden gegeten, in plaats van vlees at men destijds kaas. In abdijen en kloosters werden diverse soorten kaas gemaakt. De kaasbereiding ontwikkelde zich over veel landen, harde kazen, zachte kazen. Kaas werd een belangrijk voedingsmiddel over de hele wereld.
Kaas wordt veel gegeten en op verschillende manieren. Je eet kaas als broodbeleg. Je maakt een tosti met ham en kaas, kaas op een geroosterde boterham is ook heerlijk. Smeerkaas smeer je op een toastje, op een beschuit of op brood. Ken je de zin "kaas uit het vuistje"? In blokjes gesneden kaas met bijvoorbeeld mosterd, tomatenketchup of wat jij lekker vindt om je kaasblokje in te dippen. Kaas bij de borrel, kaas bij de wijn, kaas wordt bij veel gelegenheden op tafel gezet. Je kunt er ook een leuke traktatie van maken. Pak een lange prikker en steek er bijvoorbeeld een stukje ananas of paprika aan met een blokje kaas, ook een olijfje erbij is lekker. Trakteer op een kinderfeest een blokje kaas met een worstje en een feestelijke prikker met een vlaggetje erop. Ook een uitje en een augurk zijn heerlijk te combineren met kaas.
Denk ook aan de diverse smakelijke gerechten met gesmolten kaas, pasta's bijvoorbeeld. En wat te denken van een kaasplateau als toetje. Steeds vaker wordt er gekozen voor kaas als dessert in plaats van een zoet nagerecht. Om bij een bepaalde wijnsoort de juiste kaas te kiezen is nog niet zo eenvoudig, maar de kenner kan je daarbij helpen. Ook online vind jij de juiste combinaties, maar dat zegt natuurlijk niet alles. Jij bepaalt zelf wat jij lekker vindt. Dus combineer en vergelijk de diverse kazen en wijnsoorten bij en met elkaar. Wellicht is jouw favoriete combinatie een andere dan de voorkeur die door kenners wordt aangeprezen. Nog steeds geldt "smaken verschillen".
Bij velen is kaasfondue traditie op kerstavond of op oudejaarsavond, maar ook tijdens de barbecue is kaasfondue vaak van de partij. Kaasfondue is een soort dipsaus gemaakt van witte wijn en kaas. De kaas wordt gemengd met witte wijn en warm gemaakt. Je kunt er stokbrood in dippen en stukjes groenten bijvoorbeeld. Voor een kaasfondue kun je diverse soorten kaas gebruiken. Onderstaand volgt een eenvoudig recept van Zwitserse kaasfondue voor 4 personen, 20 minuten bereidingstijd:
Ingrediënten:
Bereiding van de Zwitserse kaasfondue:
Serveer de kaasfondue bijvoorbeeld met stokbrood.
Tip: heb je geen kaasfonduepan gebruik dan een kleine braadpan met dikke bodem!
