De lichaamstemperatuur van mensen is, zoals bij vele zoogdieren, min of meer constant. Mensen hebben een lichaamstemperatuur die tegen de 37 graden Celsius ligt. Om het wat ruimer te nemen kun je stellen dat de gemiddelde lichaamstemperatuur tussen de 36 en 37 graden Celsius uitkomt. De lichaamstemperatuur is niet de hele dag hetzelfde. In rust, tijdens je slaap, zal je temperatuur wat lager zijn en rond de 36 °C, kunnen liggen. Als je actief bent zal dat rond het middaguur eerder rond de 37 °C, liggen. Er zijn natuurlijk persoonlijke verschillen tussen mensen en ook vrouwen zullen rond het moment van de ovulatie, de eisprong die in de vruchtbare jaren elke maand plaatsvindt, een iets verhoogde temperatuur hebben.
Zodra je besmet wordt met een virus of andere ziektekiem, dan registreert het lichaam de aanwezigheid van een indringer en komt met een passende tegenreactie om die indringer weer onschadelijk te maken. Het afweersysteem komt in werking zodat de indringers aangepakt kunnen worden. Hierdoor gaat je lichaamstemperatuur omhoog.
Als je lichaamstemperatuur verhoogd is, dan wordt gesproken van verhoging of van koorts. Er is een verschil tussen deze beide termen:
Verhoging: de lichaamstemperatuur is hoger dan normaal, maar nog niet boven de 38 graden Celsius.
Koorts: de lichaamstemperatuur is hoger dan 38 graden Celsius
Een te hoge lichaamstemperatuur kan schade opleveren voor het lichaam, 42 °C is het maximum dat het lichaam nog nét aankan – als dat niet te lang duurt tenminste. Bij nog hogere lichaamstemperatuur is er sprake van direct levensgevaar. Het is natuurlijk verstandiger om bij hoge temperaturen al wat eerder een dokter te consulteren.
Er zijn allerlei manieren en systemen ontwikkeld om de lichaamstemperatuur vast te stellen en zo te constateren of je al of niet verhoging of koorts hebt. Elke methode heeft zo zijn voor- en nadelen en je moet je realiseren dat een thermometer in feite van buitenaf de temperatuur in je lijf meet. Niet elke methode is daarom even accuraat, maar benadert voldoende de feitelijke lichaamstemperatuur. Je hebt voor de temperatuurmeting de keuze tussen kwikthermometers of digitale thermometers. De verschillen zitten vaak vooral in de gebruiksvriendelijkheid, met consequenties voor een accuraat getal. Niet elke methode is voor elke leeftijdsgroep even geschikt. De meest gebruikte manieren (voor particulieren) om te meten:
Hoewel je tegenwoordig steeds meer digitale thermometer hebt, wordt ook de kwikthermometer nog veel gebruikt. Kwik is een gevaarlijk goedje, dat in de thermometer in principe goed in het glazen buisje en glazen reservoir zit opgeborgen. Behandel de thermometer voorzichtig en bijt er nooit op, het glas zou stuk kunnen gaan en je zou glas en het kwik binnen kunnen krijgen. Na meting met een kwiktemperatuur moet je de thermometer afslaan, waarmee je hem als het ware weer reset. Met het afslaan loopt het kwik van het buisje weer terug in het reservoir.
Steek een kwikthermometer of een digitale thermometer in de okselplooi, waarbij je de punt van de thermometer in het midden van de okselplooi houdt, tegen het lichaam. Een digitale thermometer laat je met een signaal weten dat de temperatuur gemeten is. Een kwikthermometer heeft een paar minuten nodig om met een resultaat te komen. Omdat je in principe buiten het lichaam meet, is de gevonden waarde vaak net iets te laag en zou je er een halve graad bij moeten optellen. Een alternatief bij magere mensen is op dezelfde wijze in de lies te meten.
Houdt de thermometer diep onder de tong en laat hem daar een paar minuten zitten. Je mag nooit op de thermometer bijten. Omdat je onder de tong in principe inwendig meet, is de gevonden waarde in principe accuraat. Voor kleine kinderen is deze methode niet zo geschikt, maar voor de hele kleintjes is er een alternatief in de vorm van een fopspeentje.
Voor huidmeting gebruik je speciale digitale thermometers, die je tegen de huid drukt. De gevonden waarde is vooral indicatief. De huid kan immers door andere factoren dan de lichaamstemperatuur zelf een hogere of lagere temperatuur hebben. Denk bijvoorbeeld maar aan afkoeling door transpiratie, de verwarming, de zon, de mate van inspanningen, etc.
Met een digitale oorthermometer wordt de temperatuur in het oorkanaal, eigenlijk van het trommelvlies gemeten. Om dat goed te doen moet je de oorschelp wat naar boven trekken, zodat de gehoorgang rechter wordt. Zit de gehoorgang vol met oorsmeer dan ‘ziet’ de thermometer het trommelvlies niet en komt er dus geen goede meting tevoorschijn. Let er op dat je geen meting doet bij een oor waarop net is geslapen, dan is de gevonden temperatuur te hoog.
Voor het rectaal meten steek je de thermometer ongeveer een centimeter diep de anus in. De sluitspier van de anus zal reageren door samentrekking, wat een licht verhoogde meting kan opleveren. Laat de thermometer een paar minuten zitten voor je de waarde afleest. Omdat een rectale meting ook inwendig is, zal de gevonden waarde behoorlijk precies zijn.
Hieronder zie je nog eens de meest gebruikte mogelijkheden, met daarbij de eventueel toe te passen correctie.
