Listeria is een bacterie die overal in de natuur voorkomt. Er zijn verschillende soorten van de bacterie, maar de variant listeria monocytogenes is de soort waar je als mens voor op moet passen. Listeria monocytogenes is een bacterie die vooral voorkomt in langdurig gekoelde producten die worden gegeten zonder dat ze verhit worden. Denk daarbij aan rauwe dierlijke producten zoals voorverpakte vleeswaren, maar ook aan rauwe, voorverpakte vis, mosselen en garnalen. Ook kaas en zuivel kunnen potentiële broedplekken zijn voor de bacterie. De perfecte omgeving voor listeria om zich te ontwikkelen is een vochtige omgeving, maar de bacterie kan zelfs extreme kou zoals in een diepvries overleven. Ook de koelkast in je eigen keuken biedt de perfecte omstandigheden. Let dus goed op de uiterste houdbaarheidsdatum van de genoemde producten uit je koelkast. Zo maak je het risico op een besmetting zo klein mogelijk.
Hoewel gekoelde producten in je koelkast een risico vormen als het gaat om de ontwikkeling van de bacterie, is het voorkomen van de bacterie in voedselproductie bedrijven een veel groter probleem. Wanneer de listeria bacterie zich bijvoorbeeld weet te manifesteren in een visverwerkingsbedrijf of een slagerij, doen de problemen zich op een veel grotere schaal voor. Al voordat de producten bij consumenten thuis belanden zijn ze geïnfecteerd. Doordat er na het kopen van de producten in de supermarkt niet direct een aanleiding is om te controleren op de aanwezigheid van de bacterie, kunnen mensen op deze manier makkelijk besmet raken. Binnen de voedselindustrie, en dus bij voedsel- en visverwerkingsbedrijven, is de bestrijding van listeria dan ook van groot belang. Met behulp van industriële desinfectiemiddelen wordt de bacterie bestreden, en met strenge kwaliteitsprotocollen wordt een uitbraak voorkomen.
Het ziektebeeld dat ontstaat na een listeria besmetting heet een listeriose. Zo’n listeriose kan serieuze gezondheidsproblemen tot gevolg hebben. Heb je een verminderde weerstand, of ben je op leeftijd? Dan is de kans dat de symptomen hevig zijn groter. Ook hele jonge kinderen vormen een risicogroep. Gezonde personen hebben over het algemeen minder klachten, maar hebben ook genoeg reden om waakzaam te zijn voor de bacterie. De klachten zijn dus niet voor iedereen even ernstig, maar het is goed ze te herkennen omdat een infectie in je in geen geval goed doet.
Een milde besmetting zal griepverschijnselen tot gevolg hebben, zoals lichte koorts, hoofd- of spierpijn en diarree. Veel mensen zullen een listeria besmetting dan ook niet herkennen, omdat ze met griepverschijnselen doorgaans niet naar de huisarts gaan om dit te laten testen. Het kan zelfs zijn dat je een besmetting hebt opgelopen zonder er überhaupt symptomen van te ervaren.
Ernstige ziekteverschijnselen ten gevolge van een besmetting met de bacterie zijn hersenvliesontsteking (ook wel meningitis) en bloedvergiftiging. Vooral ouderen, (jonge) kinderen en zwangere vrouwen zijn hier vatbaar voor en dienen dus extra aandacht te hebben voor de bacterie. Voor zwangere vrouwen is de listeria bacterie extra gevaarlijk omdat ze zelf mogelijk geen klachten ervaren, terwijl de bacterie het ongeboren kind wel kan besmetten. De gevolgen hiervan kunnen fataal zijn, doordat ze kunnen leiden tot een miskraam.
Vooropgesteld is dat de gezondheid van mensen op de eerste plaats komt en daarom een listeria besmetting te allen tijde voorkomen moet worden. Voor voedselproducerende of voedselverwerkende bedrijven dreigt echter ook een belangrijk andere gevolg, wanneer er een listeria uitbraak plaatsvindt. Namelijk een financieel gevolg. Omdat dergelijke bedrijven zich geen extra risico kunnen veroorloven op een verdere uitbraak van de bacterie, zien ze zich bij een enkele uitbraak genoodzaakt om alle producten die op dat moment aanwezig zijn in de nabije omgeving van de bacterie, te vernietigen. Ook het inhuren of aanschaffen van de mensen of middelen die nodig zijn om de bacterie te doden brengen de nodige kosten met zich mee. Deze reden in combinatie met imagoschade én bovenal de gezondheid van de consumenten, maken van het bestrijden van listeria de hoogste prioriteit.
Heb je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch een besmetting opgelopen? Dan is het in veel gevallen een kwestie van geduld hebben. Wanneer de symptomen niet extreem hevig zijn, is verdere behandeling niet nodig. Wanneer je zeer ernstige klachten hebt, is een bezoek aan de huisarts goed om te doen. De huisarts zal dan met jou een passende behandeling bespreken.
Zoals je hebt gelezen, is er veel aan gelegen om een besmetting met de listeria bacterie te voorkomen. Het lastige aan de bacterie is dat je aan de producten waar het in of op zit, niet makkelijk ziet dat de bacterie zich erin schuilt. Toch zijn voorzorgsmaatregelen treffen gelukkig niet moeilijk. Het begint met gezond verstand: wanneer gekoelde, niet eerder verhitte producten zoals vlees, vis en zuivel over datum zijn, is het niet verstandig deze nog te nuttigen.
Ook de kleur van de betreffende producten geven vaak een goede indicatie of het nog te nuttigen is of niet. Wanneer je dergelijke producten vaker nuttigt zul je de kleur die het hoort te hebben direct herkennen. Heeft het product een andere kleur? Dan is het af te raden het te eten. En twijfel je? Ook dan is het advies het niet te nuttigen, omdat je het beter één keer te weinig dan één keer te veel kunt eten.
Hierboven zijn de algemene, vanzelfsprekende maatregelen genoemd die je kunt treffen om de bacterie geen kans te geven zich te ontwikkelen. We geven je echter graag nog een aantal extra tips die de kans op overleven voor de bacterie nog kleiner maken:
Laat etensresten snel afkoelen door ze meteen in de koelkast te plaatsen.
Maak je koelkast regelmatig schoon.
Reinig het oppervlak waar je de rauwe vis of het vlees op hebt gesneden.
Vermijd vochtige, vieze vaatdoeken door deze regelmatig te vervangen.
Neem je deze tips in acht en overschrijdt je de uiterste houdbaarheidsdatum niet, dan is de kans op een listeria besmetting relatief klein en kan je een besmetting makkelijk voorkomen.
