De nieren filteren afvalproducten uit het bloed en zetten dit vervolgens om naar urine. Het is een mengsel van water, zouten en restproducten van de afbraak van onder andere eiwitten, hormonen en geneesmiddelen. Soms bevat de urine ook cellen, kristallen of bacteriën. Via de urine kunnen afvalstoffen het lichaam dus verlaten, waardoor het lichaam zichzelf reinigt.
Urine is normaal gesproken lichtgeel tot geel van kleur. Dit betekent meestal dat je voldoende hebt gedronken en dat de concentratie nierkleurstoffen in de urine normaal is. Als je veel water hebt gedronken in korte tijd, wordt de urine vaak kleurloos tot lichtgeel. In dat geval is de concentratie nierkleurstoffen lager dan normaal. Dit heeft verder geen invloed op je gezondheid. In andere gevallen kan licht gekleurde urine een teken zijn van slecht werkende nieren of diabetes.
Donkere urine kan verschillende kleuren hebben. Afhankelijk van de kleur van de urine, kan worden bepaald wat de mogelijke oorzaken hiervan zijn. Hieronder leggen we aan de hand van de kleuren van de urine uit wat de oorzaken kunnen zijn.
Indien de urine donkergeel van kleur is, is er over het algemeen niets ernstigs aan de hand. Je urine kan donkergeel kleuren als je in korte tijd veel vocht hebt verloren of als je te weinig hebt gedronken. Hierdoor wordt het vochtpercentage in de urine lager en de concentratie nierkleurstoffen hoger. Aangezien we ’s nachts veel transpireren en geen vocht innemen, is de urine in de ochtend vaak donkergeel gekleurd.
Is de urine troebel of schuimend? In de meeste gevallen ontstaat dit als gevolg van zoutkristallen van het urinezuur of fosfoszuur. Als dit het geval blijkt te zijn, is dit onschuldig.
Het is echter ook mogelijk dat troebele of schuimende urine ontstaat doordat er witte bloedcellen en pus in de urine aanwezig zijn. Dit wordt ook wel pyurie genoemd. Je hebt dan vaak ook last van een jeuk, een branderig gevoel, pijn bij het plassen en vaak kleine beetjes plassen. Ook kan er bloed met de urine meekomen en kun je last krijgen van buikpijn. Deze symptomen kunnen wijzen op een blaasontsteking of een ontsteking van de urinewegen.
Verder kan schuimende of troebele urine wijzen op glomerulonefritis. Hierbij zijn de filters van de nieren – ook wel de glomeruli genoemd – ontstoken. Dit heeft als gevolg dat de nieren niet meer goed overtollig water en afvalstoffen kunnen verwijderen. Daarnaast kunnen er via de filters eiwitmoleculen en bloedcellen naar de urine lekken, waardoor dus de troebele of schuimende urine ontstaat.
Indien je urine troebel of schuimend is als gevolg van glomerulonefritis, zal je meestal ook last hebben van bloed in de urine en veel urineren. Daarnaast kan deze aandoening gepaard gaan met opgezwollen voeten en benen en een opgezwollen gezicht met dikke ogen. Ook is het mogelijk dat er verlies van de eetlust optreedt en dat je last krijgt van kortademigheid.
Heeft de donkere urine een bruinige kleur? In dat geval bevat het waarschijnlijk spiereiwitten, andere afgebroken eiwitten, hemoglobine of bilirubine. Indien de urine bierbruin van kleur is, is dit meestal het gevolg van geblokkeerde galwegen of hepatitis. Ruikt de donkere urine naar ontlasting? Dan is dit waarschijnlijk een teken van een fistel.
Indien de donkere urine zwart van kleur is, wijst dit er in de meeste gevallen op dat er melanine via de urine wordt uitgescheiden. Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van huidkanker. Het is tevens mogelijk dat zwarte urine ontstaat door de stofwisselingsziekte ochronose. Dit komt dan door uischeiding van de kleurstof alkapton dat eveneens de huid, het bindweefsel en het kraakbeen zwart kan kleuren.
Verder kan het zo zijn dat donkere urine grijs van kleur is. Dit wijst vaak op beginnende nierstenen die de grootte hebben van klein gruis en worden uitgescheiden met de urine. Bij beginnende nierstenen krijg je vaak ook last van een branderig gevoel bij het plassen.
Is de donkere urine rood van kleur? Dit is vaak gewoon het gevolg van het eten van rode bietjes of rode kool. De kleurstof in deze groenten zorgt ervoor dat de urine rood kleurt. Verder is het mogelijk dat er tijdens de menstruatie wat bloed meekomt met de urine.
Indien het bloed in de donkere urine echter langere tijd rood is, kan dit wijzen op een aandoening aan de blaas of de nieren, zoals nierstenen, een cyste of een blaas- of niertumor. In de meeste gevallen gaat het echter om een blaasontsteking of een nierbekkenontsteking. Het kan daarnaast ook zo zijn dat de urine rood kleurt bij sikkelcelziekte of hydronefrose.
Als de urine een paarse of een paars-rode kleur heeft, kan dit wijze op de stofwisselingsziekte porfyrie. Dit is eigenlijk niet één ziekte, maar een verzamelnaam voor een aantal aandoeningen waarbij er sprake is van een stoornis in de aanmaak van rode bloedcellen.
Als je last hebt van donkere urine, kunnen er tegelijkertijd ook andere symptomen optreden. Zo kan de urine troebel zien of kan er bloed in de urine aanwezig zijn. De geur van de urine kan ook sterker worden en het gaan stinken. Het kan moeilijker zijn om te urineren en het kan zijn dat je veel moet plassen en vaak maar kleine beetjes.
Verder is het mogelijk dat je last krijgt van pijn in de buik, de onderrug of het bekken. Overmatig bloeden, blauwe plekken en chronische diarree zijn andere klachten die kunnen samengaan met donkere urine. Daarnaar kun je te maken krijgen met een jeukende huid, koorts en koude rillingen, verlies van de eetlust en algehele malaise. Andere symptomen die in combinatie met donkere urine kunnen optreden zijn: witte ontlasting, misselijkheid met of zonder braken, onbedoeld gewichtsverlies en geelzucht.
Er zijn een aantal symptomen die in combinatie met donkere urine kunnen wijzen op een levensbedreigende aandoening. Indien je last hebt van donkere urine en hoge koorts, hevige buikpijn, geelzucht en/of aanhoudend braken, is het belangrijk er direct medische hulp wordt ingeschakeld. Ga direct langs een arts of bel 112.
Indien je last hebt van donkere urine, let dan eerst voornamelijk op de kleur. Ga vervolgens na wat de mogelijke oorzaken van de donkere urine kunnen zijn. Bedenk of je voldoende hebt gedronken, wat voor voedsel je die dag en in de dagen ervoor hebt gegeten en welke medicijnen je (hebt) gebruikt. Indien de urine binnen enkele dagen weer een normale kleur krijgt en je het vermoeden hebt dat dit kwam door een te lage vochtbalans of het eten van bepaalde voeding, is er waarschijnlijk niets aan de hand.
Als het er niet op lijkt dat de urine donkerder is door een te lage vochtbalans, het nuttigen van bepaalde voedingsmiddelen of de medicijnen die je gebruikt, kun je het beste langs de huisarts gaan. De behandelend arts kan de oorzaak dan vaststellen en onderzoeken of het om een ernstige aandoening gaat.
Eerst zal de huisarts je medische voorgeschiedenis bekijken en je een aantal vragen stellen over de klachten die optreden. In de meeste gevallen voert hij of zij daarna een lichamelijk onderzoek uit om erachter te komen wat te oorzaak is van de donkere urine. Soms is er een aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld een bloed- of urineonderzoek.
Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden voor donkere urine. De keuze voor een bepaalde behandelingsmethode is afhankelijk van de oorzaak. Donkere urine is slechts een symptoom en wordt niet zelf behandeld. Alleen de oorzaak van de donkere urine wordt aangepakt.
