Hoe werkt begrijpend lezen nu? Wat leren kinderen? Wat moeten kinderen kunnen? En hoe kun je je kind helpen om beter te worden in begrijpend lezen? Op die vragen ga je antwoord krijgen in dit artikel.
Bij begrijpend lezen wordt het technisch lezen ingezet als voorwaarde om teksten te begrijpen, boodschappen te filteren en de juiste bronnen te kiezen. Bij begrijpend lezen draait alles om begrip. Weten wat de schrijver bedoelt met wat hij zegt, begrijpen waar een tekst voor bedoeld is én - boven alles - kunnen bepalen of een tekst gebruikt kan worden voor een bepaald doel.
Begrijpend lezen wordt ook wel eens “tekstbegrip” genoemd. Bij tekstbegrip draait het ook letterlijk om “begrip over de tekst”, dus weten waar een tekst voor dient.
Hoewel er een opbouw is in begrijpend lezen (dat vanaf groep 4 als vak wordt gegeven en getoetst), worden er in groep 7 en 8 een groot aantal vaardigheden van de kinderen verwacht.
Binnen het vak begrijpend lezen worden de volgende vaardigheden onderscheiden:
Vaak heeft de schrijver een bepaalde boodschap die hij met een tekst over wil brengen. Wat is die boodschap?
Een handleiding heeft een heel andere opbouw dan een informatief artikel en verschilt natuurlijk ook weer van een tekst die puur ter vermaak dient.
Hebben schrijvers doelen bij hun tekst? Willen ze je ergens van overtuigen, overhalen tot een actie (het aankopen van iets) of willen ze je gewoon vermaken. Kortom: wat wil de schrijver bereiken met zijn of haar tekst?
Gebeurt er iets in de tekst dat leidt tot iets anders? Of is er een bepaald gevolg aan de orde, waar een oorzaak aan te koppelen is? Oorzaak en gevolg worden uitgebreid behandeld in de lessen begrijpend lezen.
Signaal- en verwijswoorden in teksten maken een tekst beter leesbaar, maar niet altijd goed te begrijpen. Lukt het kinderen op signaal- en verwijswoorden op de juiste manier te koppelen aan de rest van de tekst (inclusief het doel van de tekst)?
Hierbij draait het om meningen en feiten. Teksten verschillen van elkaar. Een opiniestuk kan een groot aantal meningen bevatten. In hoeverre zijn die meningen onderbouwd met argumenten? En hoe onderscheid je meningen van argumenten? Maak objectieve stukken zijn weer de stukken van de harde feiten, zoals krantenartikelen.
Stel dat je een werkstuk moet maken over de Slag bij Waterloo? Welke teksten kun je daar het beste voor gebruiken? Of als je een appeltaart wil bakken, welk recept past dan het beste? Kinderen leren om te bepalen of een tekst hen helpt bij hun verdere doelen.
Heel belangrijk is om op het eind conclusies te kunnen trekken. Wat wil de schrijver? Wat wordt er van de lezer verwacht? Wat zijn de belangrijkste onderwerpen die in het stuk tekst aan de kaak werden gesteld en heeft de schrijver dit overtuigend kunnen doen? Of ontbreekt er misschien een conclusie? Dat is niet zo gek bij een recept of een handleiding.
Lange teksten verkorten. Daar komt het op neer bij samenvatten. Een vaardigheid die veel kinderen later nodig gaan hebben op de middelbare school. Het samenvatten wordt dan ook behandeld aan de hand van allerlei soorten teksten.
Dat begrijpend lezen op de basisschool zeer belangrijk wordt gezien, is te merken aan de Cito-toetsen die worden afgenomen. Voorheen slechts één toets per jaar, sinds de nieuwe versie 3.0 zijn dat er twee. Basisscholen en middelbare scholen hechten zwaar aan de leeskwaliteiten van leerlingen. Begrijpend lezen maakt dan ook deel uit van de vaardigheden die kinderen op de middelbare school nodig hebben.
Naast rekenen is begrijpend lezen het belangrijkste vak om de basisschool.
Omdat begrijpend lezen op de meeste basisscholen niet echt aan de orde komt, wordt het vaak als ondergeschoven kindje gezien. Ouders willen dan nogal eens zelf beginnen met het oefenen van begrijpend lezen. Dat kan prima, want er zijn goede oefenboeken beschikbaar. Maar er is meer dat je als ouder kan doen om het begrijpend lezen van je kind te bevorderen. Hieronder delen we nog enkele tips.
Begrijpend lezen is een kwestie van veel lezen. Allerlei soorten teksten (ook heel korte, maar ook heel lange). Zolang het de vaardigheden maar uitdaagt. Veel teksten bevatten van zichzelf al de noodzaak aan strategieën en trainen onbewust ook feiten en meningen, signaalwoorden, verwijswoorden en meer.
Gesprekken voeren helpt ook heel goed. Kinderen leren op die manier ook vanuit andere perspectieven ergens naar kijken. Dat helpt ze om zich te verplaatsen in de auteur van een stuk en op diens denkwijze argumenten te bedenken, doelen te filteren en boodschappen over te dragen.
Het zijn vooral objectieve teksten, maar het nieuws biedt een schatkist aan mogelijkheden voor begrijpend lezen. Je kunt heel inhoudelijk naar feiten vragen, maar het nieuws ook naast andere bronnen leggen. Kidsweek is een mooie krant voor kinderen, maar ook Nu.nl of andere nieuwssites zijn toereikend. Wederom geldt: als het kind maar leest.
Minstens zo belangrijk is om zelf het goede voorbeeld te geven. Laat een kind zien dat jij ook leest en probeert teksten te begrijpen. Doe het desnoods hardop voor, laat zien dat je betekenissen probeert te achterhalen. Op die manier snapt een kind dat het normaal is om niet direct alles te snappen, maar dat het wel zelf in actie moet komen om een tekst eigen te maken.
Belangrijk, maar ondergeschoven. Dat is de strekking van begrijpend lezen. Gelukkig kun je als ouder het verschil maken door bewust te zijn van wat een kind moet kunnen en met onze tips aan de slag te gaan.
