Als de maand november aanbreekt liggen de etalages vaak al weer een tijdje vol met vrolijke tekenen dat Sint en Piet weer in het land komen. Zo rond half november gaat het feest weer echt beginnen. Sint en zijn Pieten komen met de stoomboot weer in ons land aan, opgewacht door een schare kinderen, een burgemeester en de televisie. Ter ere van de verjaardag van de goedheiligman worden de kinderen, maar gelukkig ook veel volwassenen, met allerlei leuke cadeautjes verblijd. Dat is voor Sint en Piet een flink karwei en het is maar goed dat Sint hulp krijgt van een heel legioen van hulpvaardige hulpsinten en hulppieten.
Hoogtepunt van het jaarlijkse cadeautjesfestijn is wel de surpriseavond. Op deze avond worden er allerlei verrassende cadeautjes door Sint gepresenteerd. Niet alleen de inhoud is leuk, spannend en zeer welkom, ook de wijze waarop het cadeautje is verpakt is bijzonder. Sint en Piet hebben met veel moeite aan het cadeautje een persoonlijk tintje meegegeven. En heel vaak is dat in de vorm van een grapje of een klein plagerijtje. Soms blijkt het cadeautje verstopt in een peperkoek, soms is het onderdeel geworden van een tafereeltje dat de ontvanger van het cadeau in een ludieke setting voorstelt. Een van de hoogtepunten van deze surprise is wel het begeleidende gedicht. In het sinterklaasgedicht kunnen toespelingen staan op het cadeau, op gebeurtenissen waarin de ontvanger van het presentje een rol in speelt, en ga zo maar door. De gedichten hebben over het algemeen één belangrijke overeenkomst: ze zijn op rijm.
In de edele dichtkunst worden er allerlei eisen gesteld aan gedichten. In sinterklaasgedichten liggen er eigenlijk geen normen, het gaat erom dat er in de surprise-kring plezier wordt beleefd aan het cadeautjesfestijn. Wil je toch bepaalde eisen stellen, maak daar dan vooraf met elkaar afspraken over en kijk samen of de afspraken ook voor iedereen haalbaar zijn. Je zou bij sinterklaasgedichten kunnen denken aan de volgende regels of richtlijnen:
Voor heel wat mensen is het rijmen een hele opgave. Je kunt je bij het vinden van rijmwoorden laten helpen door rijmwoordenboeken en rijmwebsites. Je geeft hier gewoon een bepaald woord op en je krijgt een hele trits aan rijmwoorden te zien. Je kunt dan gewoon uitzoeken welk rijmwoord in je vers past. Een goed advies: stel het maken van gedichten nooit uit tot het laatste moment. Onder tijdsdruk is het maken van gedichten meestal nog veel moeilijker.
Je kunt de rijm op verschillende manieren in je sinterklaasgedicht toepassen. De meest voorkomende zijn AABB, ABAB of AABBA. Hierbij staat elke letter voor een regel, waarbij de A’s op elkaar rijmen, en de B’s ook. Er zijn ook andere rijmschema's die in gedichten worden gebruikt, zoals ABBA, waarbij regel 1 en 4 rijmen op elkaar, en regel 2 en 3 ook. Of rijmvormen als AAAA, waarbij alle regels op elkaar rijmen. Van de meest gebruikte zie je hieronder enkele voorbeelden.
In de rijmvorm ABAB rijmen regel 1 en 3 op elkaar (A) en ook regel 2 en 4 (B) rijmen op elkaar.
Sinterklaas, die oude heer
Komt helemaal uit Spanje
En hij brengt ons elke keer
Appeltjes van oranje
In de rijmvorm AABB rijmen regel 1 op regel 2 en regel 3 op regel 4.
Wie komt hier alle jaren
Helemaal uit Spanje varen
Dat is de sint, hoezee, hoezee
Hij brengt weer vele pakjes mee
AABBA is de limmerick-vorm. Hier rijmen regel 1, 2 en 5 op elkaar. Daar tussenin rijmen regel 3 en 4 ook op elkaar.
Sinterklaas en vriendje Piet
Ja, wie kent hen beiden niet
Komen elk jaar weer op bezoek
Met het grote, rode boek
En allerlei pakjes in ‘t verschiet
Het is niet altijd even gemakkelijk om een gedicht lekker te laten lopen. Als je het helemaal mooi wilt doen moet je zorgen dat de regels ongeveer even lang zijn, en dat in elke regel de lettergrepen mét en zonder klemtoon op dezelfde manier op elkaar volgen. En dat is een hele uitdaging, die lang niet bij iedereen zal lukken.
Voorbeeld
Sinterklaas staat op het dak
Op zijn paard, op zijn gemak
Te moeilijk? Je kunt in ieder geval proberen om de zinnen ongeveer even lang te maken.
Tja, wat is ‘te kort’? Als je wil dat in een gedichtje de regels op elkaar moeten rijmen, dan is de minimumlengte van een gedicht twee regels. Dat is wel een beetje kort en meestal onvoldoende om het uitpakken wat spannender te maken. Het is beter om een minimale lengte van vier tot zes regels aan te houden. En inderdaad, uitzonderingen zijn in bepaalde gevallen altijd mogelijk.
Misschien heb je een heleboel te vertellen en wil je allerlei anekdotes in je gedicht verwerken. Dat kan erg leuk en gezellig zijn, maar realiseer je ook dat een gedicht moet worden voorgelezen. Dan is een erg lang gedicht een hele opgave, niet alleen voor de voorlezer, maar ook voor alle toehoorders. Houd je dus toch maar liever een beetje in. Als je gedicht zo’n twintig regels lang is dan heeft het al een heel aardige lengte.
In surprises en sinterklaasgedichten heb je een mooie gelegenheid om een bepaalde gebeurtenis of eigenschap eens wat extra aandacht te geven. Dat is tot op zekere hoogte grappig. Maar probeer je bij het knutselen of dichten ook even te verplaatsen in de ontvanger van je goede gaven. Zorg dat het echt voor iedereen leuk blijft, het sinterklaasfeest is niet bedoeld om met iemand ‘af te rekenen’.
Je kunt een prachtig sinterklaasgedicht bedacht hebben. Maar realiseer je dat niet alleen het kunnen schrijven van een gedicht een talent is. Ook het voorlezen vraagt vaardigheden. Het komt dan ook regelmatig voor dat een perfect gecomponeerd gedicht door de lezer helemaal verkeerd wordt voorgelezen, wat het effect teniet doet. Jammer, maar zo gaat dat nu eenmaal. De surpriseavond is geen literaire of poëtische avond, het gaat er vooral om dat het leuk is. Zo knijpt iedereen een oogje dicht als een gedicht niet zo mooi wordt voorgelezen, of als een prachtig voorgelezen gedicht niet mooi loopt of rijmt.
