Nederland kende een goed georganiseerd verzet en ging nauwelijks over tot gewapende acties. De Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers was de grootste verzetsgroep en heeft meer dan 350.000 Nederlanders geholpen met onderduiken. Op deze pagina ontdek je hoe groot het Nederlandse verzet was en wat hen precies bezighield.
Het verzet had te weinig wapens en kennis om tot gewapend verzet over te gaan. Het Nederlandse verzet is snel gegroeid door aanwas vanuit de Joodse gemeenschap, jonge mannen en andere groepen die zich onttrokken aan de maatregelen van de Duitse bezetter. Tot het verzet wordt een grote groep van de Nederlanders gerekend. Voor drie onderduikers was er minimaal één iemand uit het verzet. Het totale verzet komt hiermee op ongeveer 100.000 mannen en vrouwen. Tegelijk wordt een onderduiker vaak als iemand uit het verzet benoemd en daarmee had Nederland relatief gezien het grootste verzet.
In Nederland zijn er tijdens de Tweede Wereldoorlog allerlei stakingen geweest. De meeste stakingen zijn georganiseerd door het communistische verzet. Denk aan:
De spoorwegstaking was een staking in 1944. De staking was nationaal en duurde van september 1944 tot de bevrijding in 1945. De Nederlandse Spoorwegen hebben lange tijd meegewerkt met de Duitse bezetter en zijn pas aan het einde van de oorlog gestopt met deze steun. Via het Nationaal Steun Fonds is de staking gefinancierd.
In 1943 was er sprake van de April-meistaking. De staking was een gebeurtenis van onvrede in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. De belangrijkste aanleiding voor deze staking was de bekendmaking dat oud-militairen zich moesten melden voor krijgsgevangenschap.
De Februaristaking vond plaats tussen 25 en 26 februari 1941. De staking begon in Amsterdam en breidde zich vervolgens uit naar Hilversum, Utrecht, Haarlem en de Zaanstreek. De staking was een massaal verzet tegen de vervolging van de Joden.
Voor 1943 was het verzet vooral gericht op onderduikers. Het verzet was eerst nauwelijks bezig met sabotage, maar na 1943 nam dit toe. Er werden persoonsbewijzen vervalst, men deed overvallen op bonnenbureaus en zelfs spoorlijnen werden opgeblazen.
Tijdens het verzet was er echter altijd de focus op onderduikers en er werd zelfs een speciale beurs georganiseerd om onderduikers samen te brengen. Op deze manier kon elke onderduiker ergens terecht en werd er voor de benodigde papieren gezorgd.
Het verzet hield zich ook met het bevrijden van gevangen bezig of bood hulp aan gevluchte krijgsgevangenen. Wanneer er een piloot van de geallieerden was neergeschoten hielp het verzet om uit Nederland te vluchten.
Bekend in Nederland was de illegale pers tijdens de Tweede Wereldoorlog. De illegale pers was een belangrijke manier om informatie door te spelen en zeker voor mensen zonder radio. Aan het einde van deze pagina vind je nog meer informatie over de illegale pers tijdens het Nederlandse verzet in de Tweede Wereldoorlog.
Je begrijpt dat de Duitse bezetter niet gecharmeerd was van het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers waren goed georganiseerd om het verzet klein te houden. Onder andere de Sicherheitsdienst hield zich met het verzet bezig en was er succesvol in om verzetsacties te voorkomen. Sommige Nederlanders gaven steun aan de Duitse bezetter en dat maakte het nog moeilijker om actief in het verzet te zijn. Veel landverraders werden aan het eind van de oorlog terechtgesteld en een groot deel was lid van de NSB. Het was vaak onduidelijk of iemand tot het verzet of de NSB behoorde en er was ook sprake van dubbelspionnen.
Veel Nederlanders zijn slachtoffer geworden van de Duitse acties tegen het verzet. Een voorbeeld is de tegenactie van de Duits bezetter op het moment dat een auto beschoten werd op de Veluwe. Alle mannen uit Putten zijn na deze actie opgepakt en vermoord. Aan het einde van de oorlog nam het verzet steeds serieuzere vormen aan en daarmee ook de tegenacties van de Duitsers. Er zijn tal van executies geweest en soms ging dit met groepen tegelijk.
Het Nederlandse verzet was in de Tweede Wereldoorlog in losse personen en groepen verdeeld. Met name de onderduikorganisaties speelde een belangrijke rol tijdens het verzet. De onderduikorganisaties zijn versterkt op het moment dat de druk tegen de Joden toenam. De Duitsers stelde het aan jonge mannen verplicht om in Duitsland te werken en ook gewapend verzet tegen de Duitsers nam toe. De combinatie van deze verharding uitte zich tot een steeds sterker verzet. De meest populaire verzetsorganisaties uit de Tweede Wereldoorlog zijn:
De belangrijkste organisaties hadden allerlei vertakkingen en zijn vanaf het ontstaan steeds groter gegroeid. Vanaf 1944 bereikt het verzet aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een hoogtepunt en werd er hulp geboden aan ongeveer 350.000 onderduikers.
De knokploegen noemde zich onderdeel van de Landelijke Onderduikorganisaties en opereerde vaak ook onder deze naam. Knokploegen opereerde echter min of meer op zichzelf en waren geen centraal onderdeel van de verzetsorganisaties. In principe waren de organisaties onafhankelijk van elkaar ontstaan. Knokploegen faciliteerde in persoonsbewijzen en distributiebonnen door het overvallen van distributiekantoren en bevolkingsregisters. Op deze manier was er een samenwerking tussen de knokploegen en onderduikorganisaties. Knokploegen organiseerde ook liquidaties op verraders of hielpen bij het bevrijden van medestanders.
Om belangrijke boodschappen door te spelen speelde de illegale pers een belangrijke rol bij het Nederlandse verzet. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ontstonden er eigenlijk al direct een aantal illegale kranten. Denk aan:
De Duitse bezetter had de legale media in de hand en daardoor was het via de legale paden moeilijk om nieuws te verspreiden. De illegale pers is na de Tweede Wereldoorlog voor een deel uitgegroeid tot legale pers en sommige kranten bestaan nog steeds.
