Plastic: een wondermateriaal, of..?

Waar wordt het voor gebruikt

Plastic wordt voor de meest uiteenlopende toepassingen ingezet. Ga maar na bij jezelf: vanaf het moment dat je opstaat tot het moment dat je naar bed gaat gebruik je ontzettend veel plastic spullen. Je tandenborstel, de tandpasta tube, de afstandsbediening, pinpas, het dashboard van je auto. Als je er over na gaat denken kom je er achter dat deze lijst langer en langer wordt. Wat is er voor nodig om al deze zeer uiteenlopende spullen te kunnen maken?

Soorten plastic

Er bestaan meerdere soorten plastic, ieder met bepaalde eigenschappen, geschikt voor verschillende toepassingen. We kunnen plastic onderverdelen in zeven soorten. Als je een plastic product of verpakking hebt kun je vaak zien welke soort plastic het is. Dit zie je aan de hand van een driehoekig recycle logo met een getal erin. Het getal geeft de soort aan. De soorten zijn:

1. PET. Dit is de meest bekende soort plastic. Deze soort wordt vooral gebruikt voor frisdrank flessen.
2. HDPE. De afkorting staat voor Hoge Dichtheid Polyetheen en is een zeer sterk en stug soort plastic. Stevige producten zoals kratten en emmers worden hier van gemaakt.
3. PVC. Waarschijnlijk iedereen wel bekend van de PVC-buis, maar wordt ook toegepast voor bijvoorbeeld vloerbedekkingen of zeil.
4. LDPE staat voor Lage Dichtheid Polyetheen. Dit is een zacht soort plastic. Voorwerpen die hier van zijn gemaakt gebruik je waarschijnlijk dagelijks: plastic zakjes, tasjes en folie wat om bijvoorbeeld tijdschriften heen zit.
5. PP is een zeer sterk soort plastic. Plastic meubelen, zoals tuinsets, worden hier dikwijls van gemaakt.
6. EPS is de afkorting voor geëxpandeerd polystyreen. Het materiaal bestaat uit kleine witte bolletjes. Deze worden verhit en daarna plakken ze aan elkaar. Het eindresultaat: piepschuim. Omdat het zeer goedkoop kan worden gemaakt wordt het veel gebruikt voor verpakkingen (bescherming) en isolatie.
7. De laatste is een restcategorie. Hierin vallen alle soorten plastic die niet in de eerste zes categorieën vallen. Een goed voorbeeld hiervan is bioplastic, wat de laatste jaren in opkomst is.

Hoe wordt plastic gemaakt

Rond het jaar 1920 werd ontdekt dat je van ruwe aardolie plastic kon maken. Alhoewel ruwe aardolie nog steeds de basis vormt van verreweg het meeste plastic, kunnen we tegenwoordig ook van andere organische materialen plastic maken. Denk hierbij aan kool, aardgas en zelfs zout!
In ruwe aardolie zitten veel stoffen die niet nodig zijn voor het maken van plastic. Veel van die stoffen zijn zelfs giftig! De eerste stap van het maken van plastic is dan ook het scheiden van de ruwe aardolie. Meestal vindt dit scheiden plaats in dezelfde plaats waar de olie wordt opgepompt: een olieraffinaderij. Na het scheiden blijft de gewenste stof over: nafta. Dit is uiteindelijk de grondstof voor plastic.
De volgende stap is het kraken van de nafta. Dit gebeurt door de nafta te verwarmen tot over 900 graden celsius. Hierdoor breekt het in stukjes. Tot slot worden deze stukjes onder druk samengeperst tot het gewenste materiaal.




Hoeveel wordt er gemaakt

Zoals gezegd werd plastic in de huidige vorm rond 1920 ontdekt. Sinds die tijd werd het voor steeds meer toepassingen gebruikt. Rond de jaren 1950 kwam de productie van plastic pas echt op gang. Zo werd in 1950 2 miljoen ton plastic geproduceerd.
Sindsdien is de productie geëxplodeerd. Ter vergelijking: in 2015 werd er meer dan 400 miljoen ton plastic geproduceerd! Daarbij neemt de productie ieder jaar meer toe dan het jaar ervoor. Ongeveer de helft van al het plastic dat ooit is geproduceerd, werd geproduceerd in de laatste 13 jaar. En die toename wordt enkel groter.
Er is bijna geen enkel materiaal wat op zulke grote schaal wordt geproduceerd als plastic. En die productie neemt dus alleen maar toe. Enkel staal en cement worden meer geproduceerd dan plastic.

De slechte naam

Enkel cement en staal worden dus meer geproduceerd dan plastic. Maar als deze grondstof wordt gebruikt, voor bijvoorbeeld een huis, blijft deze tientallen jaren nuttig. Vaak zelfs langer! Veel woonwijken zijn ontzettend oud en bestaan nog steeds uit de grondstoffen die toen zijn gebruikt. Ter vergelijking: de helft van al het plastic wat nu wordt geproduceerd is binnen 4 jaar afval.
En dan hebben we het over een gemiddelde. Het plastic gedeelte van je tv of speakers gaan waarschijnlijk een stuk langer mee. Eerst door jezelf en wellicht krijgt het daarna een tweede leven via een kringloopwinkel.
Het probleem treedt eigenlijk op bij de zogeheten “single use plastics”. Zoals de naam al doet vermoeden zijn dit plastic producten die slechts één keer worden gebruikt. Daarna worden ze weggegooid. Dus de aardolie wordt opgepompt, het plastic geproduceerd, het plastic wordt gebruikt en daarna meteen weer weggegooid. Zonde? Zeker!
Dit komt ontzettend veel voor. Alleen al in de supermarkt zit alles in plastic. Maar denk ook eens aan iedere kop koffie die er op de stations over de toonbank gaan. Die hebben allemaal een plastic deksel die je 20 seconden na ontvangst alweer in de prullenbak gooit. Ook de gemiddelde levensduur van een plastic tasje is vaak niet meer dan 10 minuten.

De slechte naam

Plastic komt de laatste tijd steeds vaker slecht in het nieuws. Dit is om twee redenen: ten eerste vanwege de enorme milieubelasting die het kost om al dat weggegooide plastic te verwerken. Dit kan worden gerecycled of verbrand. In beide gevallen moet het worden getransporteerd en kost het verwerken ervan energie.
De tweede reden is het plastic wat niet in een afvalverwerkingssysteem terecht komt. Dit plastic komt in de natuur terecht. Een stukje plastic dat op straat valt (bewust of onbewust), waait het riool of de sloot in. Vanaf daar komt het in grotere sloten en rivieren. Na een lange reis belandt het in de oceanen. Door de stromingen concentreert al dit afval zich op bepaalde plekken. Deze plekken zijn de laatste jaren bekend geworden als de plastic soep.

Wat nu?

Plastic is prachtig. Voordat het bestond konden we zo veel dingen niet maken en gebruiken. Het materiaal zelf is niet per se het probleem. Dat wordt het pas door de manier waarop wij er mee om gaan. Gelukkig zien we dat mensen steeds bewuster worden en anders omgaan met plastic dan ze altijd deden. Toegegeven, er is nog een hele lange weg te gaan, maar de eerste stapjes zijn gezet!