Een hartaanval of een hartinfarct is een verstopping in een kransslagader van het hart. Dit komt doordat de kransslagader is vernauwd en er achter de vernauwing een stolsel blijft hangen. De bloedtoevoer naar het hart wordt dan helemaal afgesloten, waardoor het hart geen zuurstofrijk bloed meer krijgt toegevoerd en dus ook geen zuurstof. Als gevolg hiervan raakt een deel van de hartspier beschadigd of stelt het zelfs helemaal af.
Vaak lijkt een hartaanval zomaar ineens te ontstaan, maar dat is echter niet het geval. Meestal gaat hier een proces aan vooraf dat al jaren duurt. We noemen dit proces aderverkalking of slagadresverkalking, wat ontstaat als gevolg van de ophopping van vet en lichaamscellen in de bloedvaten. Dit zorgt ervoor dat een of meerdere kransslagaders van het hart vernauwd worden. Vaak wordt hier nog niets van gemerkt, omdat het bloed nog steeds door de aders blijft stromen.
Als gevolg van de vernauwingen wordt de vaatwand minder sterk en hierdoor kunnen er in de binnenbekleding scheurtjes en wondjes ontstaan. Uiteindelijk kan de binnenbekleding die zich boven de ophoping van vet en lichaamscellen bevindt zelfs helemaal openscheuren. Er ontstaat een wondje en het bloed zal stollen. Het kan voorkomen dat er een stukje van dit bloedstolsel afbreekt en met het bloed wordt meegevoerd. Dit kan vervolgens achter een andere vernauwing blijven steken en hierdoor wordt de kransslagader helemaal afgesloten. We spreken dan van een hartaanval.
Meestal is er geen directe oorzaak aan te wijzen voor een hartaanval, maar er zijn wel diverse oorzaken die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van de hartaanval. Zo kunnen een hoge bloeddruuk, een verhoogd cholesterolgehalte, roken, overgewicht, langdurige stress en diabetes een rol spelen. Er kan echter ook sprake zijn van erfelijke factoren. In dat geval heeft een direct familielid meestal voor het 65e levensjaar een hartaanval gekregen. Daarnaast spelen geslacht en leeftijd ook invloed op het ontstaan van een hartaanval. Zo komen hartaanvallen vaker voor op hogere leeftijd. Vrouwen hebben voor de overgang een lagere kans om een hartaanval te krijgen, terwijl het risico na de overgang juist toeneemt.
Het kan zo zijn dat extreme inspanning - bijvoorbeeld tijdens het sporten - een hartaanval kan veroorzaken. Tijdens een operatieve ingreep is het ook mogelijk dat bloedstolsels losraken en vervolgens een hartaanval tot gevolg hebben. Ook kan het zijn dat een hartinfarct wordt veroorzaakt door spontane dissectie van de kransslagader. Bij deze aandoening raken de verschillende lagen van de vaatwand los van elkaar en hierdoor kan een bloedvat afgesloten raken. Verder komen hartaanvallen meestal voor in de ochtend, omdat de hartslag en bloeddruk dan anders zijn. In de ochtend is er ook sprake van een grotere kleverigheid van de bloedvaatjes en de bloedstolsers worden dan langzamer afgebroken.
Symptomen hartaanval
Een hartaanval komt meestal plotseling op zonder waarschuwingssignalen vooraf en het is belangrijk dat er dan zo snel mogelijk gehandeld wordt. De symptomen hartaanval moet je dus kunnen herkennen. Het bekendste symptoom van een hartinfarct is een pijnlijk of ongemakkelijk gevoel op de borst. Dit voel je in het midden of aan de linkerzijde van de borst en het kan voelen als knijpen, volheid, gewoon pijn of brandend maagzuur. Meestal duurt dit gevoel een paar minuten of het verdwijnt en komt weer terug.
Een ander belangrijk kenmerk van een hartaanval is pijn of ongemak in het bovenlichaam, bijvoorbeeld in de rug, de schouders, de nek, de armen, het bovenste gedeelte van de maag of de kaak. Daarnaast is er vaak ook sprake van kortademigheid en dit kan zelfs het enige symptoom zijn dat optreedt. In andere gevallen treedt het samen op met de bovengenoemde symptomen. Zowel tijdens lichamelijke inspanning als rust kun je last krijgen van kortademigheid, als er sprake is van een hartaanval.
Andere symptomen van een hartaanval zijn duideligheid, misselijkheid, zweten en een bleek gezicht. Ook kan het hart onregelmatig gaan kloppen en er kunnen gevoelens vamn onrust en angst optreden. Daarnaast kan het ook voorkomen dat iemand bewusteloos raakt.
Bij vrouwen, oudere mensen en mensen met suikerziekte treden de hartaanval symptomen vaak minder acuut op. Zij kunnen vanaf al een paar weken voor de hartaanval te maken krijgen met de symptomen, maar dan vaak in mindere mate. Hierdoor worden de symptomen vaak verward met andere aandoeningen of wordt het afgedaan als vage klachten. De symptomen hartaanval kunnen bij deze groepen mensen ook anders zijn. Ze kunnen vanaf een paar weken voor de hartaanval te maken krijgen met ernstige vermoeidheid, terugkerende duizeligheid en kortademigheid. Ook slapeloosheid, een drukkend gevoel op de borst en/of op de maag, hartkloppingen en een spierpijnachtig gevoel in de schouders en nek kunnen waarschuwingssignalen zijn voor een hartaanval.
Wat moet je doen als er symptomen hartaanval optreden?
Als de symptomen hartaanval bij jou of bij iemand in je omgeving optreden, is het belangrijk om direct 112 te bellen binnen vijf minuten. Je wilt natuurlijk niet dat de ambulance voor niets komt als de symptomen toch niet op een hartaanval wijzen, maar het is wel belangrijk om zo snel mogelijk te handelen. Het is namelijk beter om te voorkomen dan te genezen. Als de symptomen hartaanval niet binnen het eerste uur worden behandeld, is er ook een hoog risico op overlijden. Indien je niet de mogelijkheid hebt om 112 te bellen, kun je zelf de andere persoon naar het ziekenhuis rijden. Of indien je zelf een hartaanval hebt, kun je iemand in je omgeving vragen dit te doen.
Terwijl je op medische hulp wacht, is het belangrijk dat de persoon met een hartaanval kalm blijft. Laat hem of haar even zitten. Als je aspirine hebt en de persoon in kwestie hier niet allergisch voor is, kun je hem of haar op een aspirine laten kauwen en deze vervolgens laten dooorslikken. Het kan voorkomen dat de persoon stopt met ademhalen. Dan is het belangrijk dat jij of iemand in de omgeving hem of haar reanimeert. Weet je niet hoe je moet reanimeren? Bel dan 112 en vraag hen om advies. Als de symptomen hartaanval bij jezelf optreden, moet je zelf proberen zo kalm mogelijk te blijven. Probeer er ook voor te zorgen dat er iemand in je buurt is die je kan helpen totdat het medische personeel aanwezig is.
Gevolgen
Een deel van de hartspier sterft bij een hartaanval af als gevolg van een gebrek aan zuurstof. Dit afgestorven weefsel wordt na verloop van tijd een stug litteken en vermindert de werking van het hart. Het komt echter ook vaak voor dat de gevolgen van een hartaanval een stuk erger zijn. Zo kan er bijvoorbeeld een hartritmestoornis of hartfalen optreden en hierdoor kan iemand binnen een paar minuten overlijden. De ernst van de situatie hangt af van de omvang van de hartaanval, het gedeelte van het hart waar het heeft plaatsgevonden en het aantal hartinfarcten dat achter elkaar heeft opgetreden. Zoals al eerder genoemd heeft ook de tijd tussen het optreden van de hartaanval en de behandeling een grote invloed op de ernst van de gevolgen.
Diagnose
Als er hartaanval symptomen optreden, zal het medisch personeel - zodra zij aanwezig zijn - zo snel mogelijk een onderzoek uitvoeren. Er wordt vrijwel direct een hartfilmpje (ECG) gemaakt om te zien of het inderdaad om een hartaanval gaat. Dit onderzoek kan vaak al in de ambulance worden uitgevoerd. Ook wordt er een bloedonderzoek gedaan om te controleren of er afvalstoffen (hartenzymen) in het bloed aanwezig zijn die bevestigen dat een stukje hartspier is afgestorven. Verder kunnen er nog een aantal andere onderzoeken worden gedaan, zoals een hartkatheterisatie, een echografie, een isotopenonderzoek en een inspanningsonderzoek.
Behandeling
Als een of meerdere kransslagaders ernstig zijn vernauwd, kan er worden gekozen voor een bypassoperatie of een dotterbehandeling. Vaak worden er ook verschillende medicijnen voorgeschreven om een nieuwe hartinfarct te voorkomen, zoals bétablokkers, ACE-remmers, antistollingsmiddelen en medicijnen die de oorzaken van aderverkalking tegengaan. Ook kan het nodig zijn om medicijnen tegen ritmestoornissen in te nemen. Een hartaanval kan ook psychologische gevolgen hebben, omdat het vaak een grote impact heeft. Daarom kan er ook psychologische ondersteuning worden geboden. Daarnaast kan er ook oefentherapie worden gedaan.
Hoe kun je een hartaanval voorkomen?
Om een (nieuwe) hartaanval te voorkomen is het belangrijk dat de oorzaken van de hartaanval worden weggenomen. We hebben het dan eigenlijk over de oorzaken die de vernauwing van de kransslagader(s) hebben veroorzaakt. Allereerst is het belangrijk om te stoppen met roken en meer te bewegen. Zorg er ook voor dat je voldoende vezelrijke voeding binnenkrijgt en minder zout, ongezonde vetten en alcoholische dranken. Het verminderen van stress, woede, depressie en eenzaamheid kan er ook voor zorgen dat het risico op een hartaanval kleiner wordt.
Verder is het belangrijk om risicoverhogende medicatie - zoals hormoon substituten, COX-2 inhitors en rosiglitazone - zoveel mogelijk te vermijden. Let er daarnaast ook op dat je bloeddruk niet te hoog wordt. Als je al eens te maken hebt gehad met een hoge bloeddruk, kun je dit het beste regelmatig bij de huisarts laten controleren. Heb je diabetes? Dan is het risico op een hartaanval nog hoger. Je kunt dit risico verlagen door ervoor te zorgen dat je bloedsuikerspiegel op peil blijft en je voorgeschreven medicatie altijd op tijd in te nemen.
