De complementaire vormen van zorgen worden ‘complementair’ genoemd, omdat ze de huidige reguliere zorg niet kunnen vervangen. Dit komt doordat deze zorgvormen er niet op zijn gericht om aandoeningen te genezen. De complementaire zorg richt zich enkel op het bestrijden van de symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven. Er zijn nog maar weinig zorginstellingen en organisaties in Nederland die complementaire zorg aanbieden, omdat er geen wetenschappelijk bewijs is voor deze zorgvormen. Het aanbod is de laatste jaren echter wel groter geworden en naar verwachten zullen steeds meer instellingen en organisaties complementaire zorg gaan inzetten.
Eigenlijk bestaat complementaire zorg al eeuwenlang, terwijl de reguliere zorg pas ongeveer een eeuw geleden is ontstaan. Aangezien er in het verleden geen of weinig reguliere zorg was, moest de mens zichzelf redden met de producten in hun omgeving. Vaak werden er kruiden gebruikt om klachten te verlichten of simpele kwalen te genezen, maar ook andere zorgvormen werden ingezet. Deze kennis over de werking van kruiden, aroma’s en andere middelen ontstond uit ervaring en werd van generatie op generatie overgedragen.
De moderne geneeskunde (de reguliere zorg) kwam op in de negentiende eeuw en vanaf die tijd werd er steeds minder vertrouwd op de werking van de complementaire zorg. Voor de complementaire zorgvormen was er geen wetenschappelijk bewijs beschikbaar, terwijl dit er wel was voor de reguliere zorg. Ook mochten veel genezers hun beroep niet meer uitoefenen op het moment dat de Wet van Thorbecke werd opgesteld. Volgens deze wet mochten enkel universitair geschoolde artsen de geneeskunde beoefenen. Het voordeel hiervan was dat de bevolking werd beschermd tegen kwakzalvers en ondeskundige genezers. Echter zorgde dit er ook voor dat de volksgeneeskunde vrijwel niet meer werd beoefend.
Vanaf het jaar 1960 ontdekten steeds meer mensen dat de reguliere zorg ook zijn beperkingen heeft en in sommige gevallen zelfs schadelijke gevolgen kan hebben op onze gezondheid. In die tijd nam de populariteit van de volksgeneeskunde dan ook weer toe. Mensen kwamen erachter dat een wisselwerking van het lichaam, de geest en de omgeving belangrijk is. Om die reden werd er steeds vaker gekozen voor complementaire zorgvormen op basis van kruiden, etherische oliën en ontspanningsoefeningen.
Een vorm van complementaire zorg is het werken met kruiden, ook wel fytotherapie of kruidengeneeskunde genoemd. Deze vorm van zorg is eigenlijk al zo oud als de mensheid zelf. Eeuwen geleden waren de mensen afhankelijk van de natuur en dus ook op het gebied van genezing. Enkel producten uit de omgeving konden als geneesmiddelen worden gebruikt en daarom werd er vaak voor gekozen om met kruiden te werken.
De huidige fytotherapie beschrijft de medicinale werkzaamheid van de verschillende kruiden. Aan de hand hiervan wordt bepaald welke kruiden kunnen worden gebruikt bij het verlichten van bepaalde klachten. Er wordt ook gekeken naar de bestanddelen van de plant en vervolgens wordt ervoor gekozen om de gehele plant of enkel een of meerdere bestanddelen in te zetten.
Het werken met etherische oliën is een andere vorm van complementaire zorg die net zo oud is als de kruidengeneeskunde. Etherische oliën worden gehaald uit planten en volgens deze vorm van zorg kunnen de geuren van de planten het lijden verlichten. Sinds ongeveer een eeuw geleden is het werken met etherische oliën weer in populariteit toegenomen, ook al werd deze complementaire zorgvorm pas dertig jaar geleden weer in Nederland toegepast. Het werd toen ook wel aromatherapie genoemd. In eerste instantie werd het hier toegepast in de huidtherapie, maar later ook in de professionele zorg en de verpleegkunde. Als de etherische oliën worden ingezet in de zorg, spreken we niet van aromatherapie maar van ‘werken met etherische oliën).
Voor het verlichten van klachten en het verbeteren van de kwaliteit van leven kunnen de etherische oliën zowel inwendig als uitwendig worden toegepast. Het inwendig toepassen van deze oliën wordt gedaan door middel van inhalatie (in sommige gevallen ook wel aromatherapie genoemd). Het is echter ook mogelijk om de etherische oliën op de huid aan te brengen, wat ook wel uitwendig gebruik wordt genoemd. Etherische oliën kunnen worden ingezet om de gezondheid te verbeteren, het gevoel van welzijn te verhogen of ziektes te behandelen.
We luisteren allemaal wel eens naar muziek, maar we zijn ons vaak niet bewust van de werking hiervan. Eigenlijk passen velen van ons muziektherapie al onbewust toe in het dagelijks leven. Voordat we naar een feestje gaan luisteren we naar muziek die ons meer energie geeft. Als we ons willen focussen, kiezen we voor muziek in een bepaald ritme met weinig zang. En als we verdrietig zijn luisteren we naar treurige muziek die ons helpt om onze emoties te uiten.
Aangezien muziek veel met ons doet, kan het ook worden toegepast als een vorm van complementaire zorg. Het heeft namelijk een positieve invloed op het uiten van emoties. Muziek kan ons helpen om stress te verminderen of meer energie te krijgen. Ook wordt muziektherapie ingezet om ontwikkeling, acceptatie of verandering te bewerkstelligen. Een behandeling door middel van muziek wordt begeleid door een zogenaamde muziektherapeut. Deze therapeut stelt een behandelplan met muziek op waarbij hij let op de verschillende muzikale elementen, zoals de maat, het ritme, de klank, de harmonie en de melodie.
De spanningen die we in het dagelijks leven ervaren kunnen zowel geestelijke als lichamelijke klachten tot gevolg hebben. Daarom kunnen ontspanningsoefeningen ook helpen om bepaalde klachten te verminderen en het welzijn te verbeteren. Dit zijn oefeningen die ons helpen om ons te ontspannen, waardoor we minder klachten ervaren en beter kunnen functioneren. Bij yoga en meditatie wordt er gebruik gemaakt van ontspanningsoefeningen.
Je kunt yogalessen of meditatielessen nemen om je beter te ontspannen en zo de kwaliteit van leven te verbeteren. Het is echter ook heel goed mogelijk om zelf thuis of op je werk ontspanningsoefeningen te doen. Bij de meeste ontspanningsoefeningen wordt er sterk gefocust op de ademhaling en het lichaam. Ontspanningsoefeningen kunnen je ook helpen om meer in het moment te leven en je meer bewust te worden van je eigen lichaam.
Ook massages vallen onder complementaire zorg. Een massage kan een direct effect op het lichaam uitoefenen, omdat bepaalde drukpunten worden gemasseerd. Fysiotherapeuten maken ook regelmatig gebruik van massages om blessures te behandelen. Een massage verbetert de bloeddruk en helpt de spieren te ontspannen.
Massages hebben echter niet enkel een lichamelijk effect. Het ondergaan van een massage zorgt er ook voor dat je je meer ontspant. Dit psychologische effect heeft weer een positieve invloed op zowel geestelijke als lichamelijke klachten. Verder helpt het ook om je meer bewust te worden van je lichaam. Er zijn verschillende soorten massages. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen voor een massage van het gehele lichaam of alleen een massage van de handen of de voeten. Bij sommige massages wordt er gebruik gemaakt van bepaalde hulpmiddelen, zoals oliën of hete stenen.
