Een dissociatieve identiteitsstoornis ontwikkelt zich naar alle waarschijnlijkheid voor het zesde levensjaar, omdat de ontwikkeling van je persoonlijkheid dan plaatsvindt. Er zijn verschillende factoren die een rol spelen bij het ontstaan van de stoornis. Iemand met een gespleten persoonlijkheid heeft voor het zesde levensjaar vaak te maken gehad met overweldigende stress en heeft tijdens de jeugd onvoldoende bescherming en koestering gekend. Daarnaast was er vaak sprake van een abnormale psychische ontwikkeling een kon het individu de eigen herinneringen, waarnemingen of identiteit loskoppelen van het bewuste bestaan.
In een groot deel van de gevallen ontstaat een dissociatieve identiteitsstoornis als gevolg van ernstig fysiek en seksueel geweld op zeer vroege leeftijd. Het lijkt erop dat het kind op jonge leeftijd troost en steun zoekt bij een gefantaseerd speelkameraadje. Dit is zijn of haar manier om te ontsnappen aan angstige situaties. Er wordt vermoed dat de scheiding tussen fantasie en werkelijkheid langzaam vervaagt, waardoor het kind het kameraadje als een deel van zichzelf gaat beschouwen. Op die manier creëert hij of zij één of meerdere aparte persoonlijkheden die het trauma beter kunnen verdragen. .
Personen met een gespleten persoonlijkheid kunnen zich vaak niet herinneren wat ze hebben gedaan. Daarnaast kunnen zij soms ook veel dingen niet meer herinneren die hebben plaatsgevonden tussen hun zesde en elfde levensjaar. Veranderingen in hun gedrag kunnen ze meestal niet verklaren, omdat dit in een periode kan zijn geweest waarin een ander alter dit gedrag vertoonde en zij dit niet kunnen herinneren.. Verder komt het vaak voor dat ze naar zichzelf verwijzen als 'wij', 'hij' of 'zij'.
Meestal is het leven van iemand met dissociatieve identiteitsstoornis chaotisch. De verschillende persoonlijkheden - alters genoemd - wisselen elkaar steeds af en de persoon in kwestie is zich vaak niet beweust van zijn of haar gedrag in de andere alters. Verder horen mensen met een dissociatieve identiteitsstoornis stemmen van andere alters die hen aanspreken en innerlijke gesprekken. Sommige alters zijn zich bewust van belangrijke persoonlijke informatie, maar andere alters zijn dit niet. Op sommige momenten kan iemand met een gespleten persoonlijheid niet zijn of haar persoonlijke gegevens herinneren. Sommige alters weten van elkaar wat ze doen en welk gedrag ze vertonen, maar andere alters zijn zich hier niet bewust van.
Vaak ervaren personen met een dissociatieve identiteitsstoornis een vervorming van de tijd met amnesie en hiaten. Ze hebben het gevoel dat hun omgeving onwerkelijk is (derealisatie) en vervreemden zich van zichzelf (depersonalisatie). Daarnaast hebben ze vaak een grote angst om in de spiegel te kijken, omdat ze zichzelf meestal niet herkennen. Verder houden ze zich vaak bezig met hun zelfbeheersing en controle over anderen. Vaak zorgen ze ook niet goed voor zichzelf en ze kunnen last hebben van hallucinaties
Slaapproblemen (slapeloosheid en nachtmerries) en hevige hoofdpijn zijn secundaire symptomen waarvan sprake kan zijn bij een gespleten persoonlijkheid. Ook kan iemand met deze stoornis last hebben van paniekaanvallen, angst en fobieën. Dwanghandelingen en rituelen, depressies en psychose-achtige symptomen komen tevens regelmatig voor. Verder kan er als gevolg van een gespleten persoonlijkheid een eetstoornis ontstaan of er kan sprake zijn van alcohol- of drugsmisbruik. Andere klachten kunnen zijn: trance, uittredingen uit het lichaam en roekeloos of gewelddadig gedrag. Ook kan iemand met een gespleten persoonlijkheid last hebben van seksuele problemen.
Een deel van de symptomen die optreden bij een gespleten persoonlijkheid kunnen veel weg hebben van symptomen van andere psychische stoornissen of lichamelijke aandoeningen. Het kan inderdaad zo zijn dat er eveneens sprake is van een andere persoonlijkheidsstoornis, maar het kan ook zo zijn dat een van de alters bepaalde emoties ervaart als gevolg van opkomende herinneringen.
Een dissociatieve identiteitsstoornis kan in sommige gevallen leiden tot invaliditeit of de dood. Een groot aantal personen met deze stoornis functioneert echter wel heel goed en leidt een productief en creatief leven. Het komt wel vaak voor dat personen met een gespleten persoonlijkheid zichzelf verwonden en een poging doen tot zelfmoord.
De diagnose dissociatieve identiteitsstoornis wordt gesteld aan de hand van een grondig psychologisch onderzoek dat wordt uitgevoerd door een psychiater. In sommige gevallen wordt er eveneens een medisch onderzoek uitgevoerd om te ontdekken of bepaalde symptomen niet kunnen worden verklaard door een lichamelijke aandoening.
In sommige gevallen zal de arts voor het stellen van de juiste diagnoselandurige gesprekken voeren met de patiënt en hierbij hypnose en angstverminderde medicatie gebruiken. Dit zorgt ervooor dat de kans groter is om andere persoonlijkheden tegen te komen. Het kan ook zo zijn dat de patiënt dan eerder informatie geeft over een periode van geheugenverlies. De symptomen van de stoornis kunnen hierdoor echter juist worden opgewekt en daarom vinden sommige artsen dat dit niet de juiste manier is om de diagnose te stellen.
Een gespleten persoonlijkheid kan worden behandeld met intensieve psychotherapie. Dit zal ongeveer een of twee keer per week plaatsvinden en een aantal jaar duren. In eerste instantie zal de psychotherapeut werken aan de vertrouwensrelatie met de cliënt. Er wordt tevens gewerkt aan stabilisatie, waarbij de cliënt leert om goed voor zichzelf te zorgen.
De volgende fase is gericht op de traumatische gebeurtenissen in het leven van de cliënt. Het kan soms nodig zijn om hypnose toe te passen, omdat het anders niet lukt om over de traumatische ervaringen te praten. De angst kan tijdens deze fase sterk toenemen en in sommige gevallen kan tijdelijke opname noodzakelijk zijn. Zodra de persoon echt bezig is met het verwerken van de traumatische ervaringen, wordt gestart met de laatste fase waarin de persoon weer één persoon probeert te worden. Dit proces is erg moeilijk en in depressieve periodes kan antidepressiva soms nodig zijn.
Als de dissociatieve identiteitsstoornis niet wordt behandeld, komt de persoon in kwestie niet van de klachten af. Gehele of gedeeltelijke genezing is mogelijk met behandeling, maar dit is wel een lang en moeilijk proces. Indien de cliënt nauwelijks kan functioneren, is het niet verstandig om de traumatische gebeurtenissen te herbeleven. Dit zou hun leven namelijk geheel ontwrichten. In dit geval zal de behandeling alleen zijn gericht op stabilisatie en steun.
