Hij mag dan nog kleiner zijn dan een vingernagel, maar toch veroorzaakt hij gigantisch veel ellende. Zo verspreidt hij malaria, het Westnijlvirus en gele koorts en is daarmee een dodelijk instrument. Sinds malaria in ons land niet meer voorkomt, zorgt de mug bij ons vooral voor veel slaapkamerleed, zoals slapeloze nachten en jeukende bulten. Althans, dan hebben we het specifiek over de vrouwtjesmug van die paar muggensoorten die het op ons mensen hebben gemunt. Van de 3.500 muggensoorten die er ongeveer zijn, richt het overgrote deel zich gelukkig op andere zoogdieren, maar ook op vissen, reptielen en andere insecten. In Nederland is vooral de molestusmug de grote boosdoener. De vrouwtjes hebben ons bloed nodig om hun eitjes te laten rijpen. Aan drie minuten bloedzuigen heeft zij voldoende om 50 tot 100 eitjes te kunnen leggen.
Of je er wat aan hebt valt te betwijfelen, want meestal ben je niet de gelegenheid om de krengen van dichtbij te bestuderen. Maar je zou een steekmug kunnen herkennen. Zo heeft hij een zuigsnuit die ongeveer half zo lang is als zijn lijf. Verder zijn de vleugels van steekmuggen langer dan het achterlijf en staat het borststuk ietwat omhoog. Helaas, lijkt de molestusmug wel als twee druppels water op de pipiensmug, die uit is op het bloed van vogels, maar zich ook regelmatig schuilhoudt in onze huizen waar ze beschutting zoeken tegen de wind. Dus je weet vaak niet eens zeker of je wel de juiste mug hebt dood gemept.
Een steekmug daarentegen herkent ons mens direct en zelfs al op grote afstand want hij komt af op onze lichaamswarmte en geur. Het maakt de mug trouwens helemaal niet uit of jij de lampen hebt aanstaan of dat het pikdonker is. Sterker nog, een mug kan zich minder goed oriënteren in het donker. De mug laat zich leiden door onze warmte en lichaamsgeur, en vooral door de koolstofdioxide die we uitademen. Hoe meer koolstofdioxide jij uitademt, hoe aantrekkelijker jij bent voor een steekmug. Daarom worden lange en grote mensen, maar ook baby’s, kinderen en zwangere vrouwen - die sneller ademhalen en dus meer koolstofdioxide uitstoten - over het algemeen ook meer gestoken.
Ben jij in de veronderstelling dat je door veel knoflook te eten de lastpakken op een afstand houdt of dat een mug jou links laat liggen omdat je rookt of alcohol hebt gedronken? Sorry, maar het zijn allemaal fabeltjes. Toch doet het er wel toe wat je eet. Zo is de vrouwtjesmug is specifiek op zoek naar het aminozuur isoleucine. Dit zuur heeft ze nodig voor de productie van het nageslacht. En juist dit zuur maakt ons lichaam aan als we onder meer tonijn, rundvlees, zwarte bonen, kaas en vleesvervangers met extra soja-eiwit eten. Bacteriën op onze huid breken het eiwit af tot een vetzuur dat stinkt naar kaas en zweetvoeten. Laat dat nu net de geur zijn waar muggen dol op zijn. Zo hebben wetenschappers van de Universiteit Wageningen met succes de geur van Limburgse stinkkaas gebruikt om Afrikaanse malariamuggen te lokken. Trouwens, als je een zware roker bent, maakt dat je echt niet minder aantrekkelijk voor muggen. Een schrale troost; maar jouw bloed zorgt er wel voor dat de vrouwtjesmug uiteindelijk eerder sterft omdat haar lichaam de nicotine niet goed kan afbreken.
Waarschijnlijk had je al een vermoeden, maar met die citroenplant op de vensterbank of die citronellageurkaars op tafel, blijf jij niet muggenbultvrij. Wetenschappelijke onderzoeken hebben tot nu toe geen enkele werking hiervan kunnen aantonen. Dat geldt trouwens voor de meeste middeltjes en wijsheden uit grootmoeders tijd, maar ook voor veel ‘revolutionaire’ muggenmiddelen van nu. Dus berg de ultrasone apparaten, muggenstekkers en uv-lampen maar op, net als de wierook, spiritus, biergist en extra vitame B. Al deze middelen hebben geen enkel effect op de mug. De enige middelen waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze werken zijn DEET en citriodiol (afkomstig uit de Australische citroeneucalyptysboom. Het o zo populaire citronella dat wordt gewonnen uit citroengrassen houdt de muggen ook op een afstand, maar het middel is echter al na een uur uitgewerkt.
Als jij geen zin hebt om je iedere nacht in te smeren met het behoorlijk agressieve DEET, doe je er beter aan om het probleem bij de wortel aan te pakken. Zorg ervoor dat de mug geen voedingsbodem meer heeft voor zijn eitjes, dus zie er op toe er in de tuin geen emmers of potten staan met een laagje (regen)water en houd dakgoten schoon. Plaats een hor voor de ramen en hang een klamboe over je bed zodat je ‘s nachts niet wordt lastiggevallen door stekende muggen.
Er zijn ook nog altijd insecticiden in een spuitbus waarmee je voor het slapen gaan alle insecten dus ook de mug kunt verdelgen, maar deze chemische middelen zijn ook ongezond voor mensen. Een uitzondering daarop is het natuurlijke insecticide pyrethrine, een plantaardige stof die wordt gemaakt van de bloemhoofdjes van Chrysanthemum cinerariifolium en C. coccineum. Niet schadelijk voor ons mensen, wel toxisch voor muggen. Pyrethrine wordt overigens ook ingezet bij biologische landbouw.
Een feit is dat niet iedereen even veel last heeft van muggenbulten. Sommige mensen hebben zelden of nooit een jeukende muggenbult, terwijl de ander de hele zomer lang onder gigantische, jeukende en soms zelfs etterende bulten zit. Dat heeft alles te maken met je immuunsysteem, maar ook hoe goed je er van af kunt blijven. O wee als je gaat krabben. Dan smeer je de allergene stoffen uit en wordt de jeuk alleen maar erger. Van bijna alle middelen die moeten helpen tegen de muggenbulten, is nooit bewezen dat ze effectief zijn. Door de bulten te verkoelen met een nat washandje of ijs, vernauw je de bloedvaten en wordt de pijnprikkel minder. Helaas is deze verlichting maar van korte duur. Alleen van anti-allergiemiddelen zoals cetirizine, loratidine, ebastine, levoceritizine en dimetindeen is bewezen dat ze bulten verkleinen en jeuk verminderen, al moet daar nog meer wetenschappelijk onderzoek naar worden gedaan.
Een kruisje zetten met je nagel dan? Niet doen. Met je vingers eraf blijven. Hoe moeilijk dat ook is. Nee, in dit geval moet je juist niet krabben waar het jeukt. Je bent gewaarschuwd.
