Het is lastig om rusteloze benen te omschrijven. Het is voornamelijk een vervelend gevoel in de benen. Door dit gevoel kan je niets anders doen dan bewegen. Als je beweegt verdwijnt het vervelende gevoel direct. Dit gevoel komt meestal voor in je benen, maar soms ook in je armen of bovenbeen. Bijna een half miljoen Nederlanders heeft regelmatig last van rusteloze benen. Bij rusteloze benen ervaar je meestal geen pijn. Ervaar je wel pijn en schokt je lichaam ongecontroleerd? Dan is er een kans dat je geen rusteloze benen hebt, maar nachtelijke spierkrampen. Nachtelijke spierkrampen is eigenlijk het broertje van RLS.
Het is niet bekend wat de exacte oorzaak is van rusteloze benen. Het enige wat ervoer bekend is dat is dat het probleem ligt in de hersenen. Het probleem ligt dus niet aan de benen zelf. Ondanks dat de exacte oorzaak niet bekend is zijn er wel factoren die kans vergroten. Een risicofactor is bijvoorbeeld erfelijkheid. In ongeveer de helft van de gevallen komen rusteloze benen voor in de familie. Je leeftijd kan ook meespelen. Vanaf 45 jaar heb je meer kans op rusteloze benen. Daarnaast is er een groep die er alleen last van heeft tijdens de zwangerschap. Hormonen lijken dus invloed te kunnen hebben op rusteloze benen. Een tekort aan foliumzuur, ijzer of vitamine b12 zorgt ook voor rusteloze benen. Er zijn ook verschillende chronische ziektes waarbij rusteloze benen een symptoom is. Diabetes, nierziekte en schildklieraandoeningen kunnen zorgen voor rusteloze benen. Bepaalde medicijnen zoals antidepressiva en medicijnen tegen misselijkheid kunnen ook rusteloze benen veroorzaken.
Rusteloze benen zijn heel eenvoudig te herkennen. Je ervaart namelijk in rust het gevoel dat je moet bewegen. Dit vervelende gevoel zit meestal in je onderbenen. Het gevoel wordt beschreven als een soort kriebel. Het kan ook een tintelend of brandend gevoel geven. De benen zijn meestal vrij onrustig en hebben de drang om te bewegen. Het gevoel gaat alleen weg door te bewegen. Je hebt ook drang om te gaan bewegen bij deze kriebel. Rusteloze benen zijn vooral s’avonds of s’nachts heftig. Het kan soms zo heftig zijn dat je er s’nachts niet van kan slapen of van wakker wordt. Je wordt bijvoorbeeld wakker omdat je de benen moet bewegen. Je wordt hierdoor niet goed uitgerust wakker na een nacht lang slapen.
Rusteloze benen zijn niet schadelijk voor je lichaam. Het enige nadeel is dat ze veel gevolgen kunnen hebben voor je leven. Het vervelende gevoel kan je bijvoorbeeld afleiden van je dagelijkse werkzaamheden. Daarnaast slaap je slecht omdat je door je rusteloze benen steeds wakker gehouden wordt. Dit zorgt ervoor dat je overdag te weinig slaap hebt om wakker te blijven. Door de rusteloze benen kan je bijvoorbeeld ineens in slaap vallen. Er zijn verschillende patiënten die moeite hebben om overdag wakker te blijven door de rusteloze benen.
Om een diagnose te stellen van rusteloze benen moet er een slaaponderzoek gehouden worden. Er wordt tijdens een slaaponderzoek verschillende dingen geobserveerd. Er wordt gekeken of je tijdens je slaap ineens gekke bewegingen maakt. Dit onderzoek kan geregeld worden in een speciale slaapkliniek of in het ziekenhuis. Tijdens het slapen wordt elke beweging nauwkeurig bijgehouden door sensoren en monitors. Zo wordt tijdens de slaap je hartslag en polsslag opgemeten. Je borst-buikademhaling en mond-neusademhaling wordt ook in de gaten gehouden. Er wordt ook gekeken hoeveel zuurstof er in je bloed zit tijdens het slapen. Eventuele bewegingen tijdens de slaap worden ook geregistreerd. Op basis van de slaapanalyse kan de diagnose rusteloze benen gesteld worden. Als deze diagnose bepaalt is kan er eventueel gezocht worden naar een oorzaak. Is er bijvoorbeeld een andere ziekte aanwezig die zorgt voor de rusteloze benen? Misschien heb je bijvoorbeeld diabetes zonder het te weten? Dit soort dingen moeten worden uitgesloten als je de diagnose rusteloze benen gehad hebt.
Ongeveer 80% van de patiënten met RLS heeft ook PLMD. Dit wordt ook wel Periodic Limb Movement genoemd. Hierbij maakt je lichaam meestal in je slaap ineens uit het niets bewegingen. Bij de meeste patiënten zijn deze bewegingen minimaal. Er zijn ook patiënten waarbij ineens een heel been omhoog kan schieten. Hoe vaak dit in de nacht gebeurt kan per persoon verschillen. Vaak heeft een RLS patiënt dit zelf niet eens door. Vooral als je alleen slaapt is er een kans dat niemand dit weet. Als je samen slaapt kan je partner je erop wijzen dat dit in de nacht gebeurt. Doordat je de hele nacht last gehad hebt van PLMD kan je ook doodvermoeid wakker worden in de nacht. Dit heeft absoluut een negatief effect op de rest van de dag.
De behandeling van rusteloze benen is afhankelijk van de ernst en de oorzaak. Soms kan het aanpakken van de oorzaak voldoende zijn om de rusteloze benen te stoppen. Stel je hebt een vitaminegebrek dan kan dit zorgen voor rusteloze benen. Een arts zal eerst het vitaminegebrek willen behandelen voordat er andere behandelmethodes besproken worden. Daarnaast zijn er nog huis, tuin en keukenmethodes die je kan uitproberen tot de rusteloze benen verdwenen zijn. Bijvoorbeeld het doen van rekoefeningen of het nemen van een koud of warm voetbad. Als deze behandelingen niet helpen kan je arts overwegen om medicijnen voor te schrijven. Als de rusteloze benen heel heftig zijn kan de arts standaard besluiten om medicijnen voor te schrijven. De medicijnen kunnen later als de oorzaak behandeld is afgebouwd worden.
Er zijn verschillende medicijnen die door de arts voorgeschreven kan worden bij rusteloze benen. Eén van de medicijnen zijn dopamine. Dit stofje zorgt ervoor dat er minder zenuwprikkels worden doorgegeven bij de fijne bewegingen. De hersenen remmen prikkels af als ze dopamine krijgen. Dit medicijn wordt o.a. gegeven voor de ziekte van Parkison, maar kan ook effectief werken tegen rusteloze benen. Meestal wordt er begonnen met een lage dosis en deze kan langzaam omhoog. Een ander middel dat werkt is benzodiazepinen. Dit middel verdooft het centrale zenuwenstelsel. De zenuwenprikkel naar de spieren wordt hierdoor afgeremd. Er ontstaat hierdoor geen spierspanning en dus geen rusteloze benen. Het voordeel van dit medicijn is dat je eindelijk kan slapen en uitgerust wakker kan worden. Het nadeel is dat je soms suf of verwart kan zijn. Naast rusteloze benen wordt dit middel ook wel gebruikt bij epilepsie. Als je een zeer ernstige vorm van rusteloze benen hebt kan er gekozen worden voor opiaten. Dit werkt zowel pijnstillend als verdovend. Het nadeel van opiaten zijn de verschillende bijwerkingen waar je last van kan krijgen. Je kan o.a. last krijgen van een verstopping of misselijkheid.
