Leukemie symptomen en behandeling
Leukemie is een verzamelnaam voor een aantal verschillende soorten kanker in de leukocyten (een bepaald soort witte bloedcellen). Witte bloedcellen beschermen het lichaam normaal gesproken tegen infecties. Bij leukemie worden er veel afwijkende witte bloedcellen geproduceerd, waardoor de bescherming tegen infecties is verminderd. Daarbij zorgt het ook voor een toe- of afname van rode bloedcellen en bloedplaatjes. In dit artikel lees je meer over de leukemie symptomen.
Wat is leukemie?
Witte bloedcellen worden evenals rode bloedcellen en bloedplaatsjes aangemaakt in stamcellen in het beenmerg. Het beenmerg zit middenin de botten. De witte bloedcellen maken een relatief klein deel uit van je bloed en zijn onder te verdelen in verschillende soorten. In het beenmerg doorlopen deze bloedlichaampjes verschillende rijpingsstadia en pas zodra ze helemaal rijp zijn komen ze in de bloedbaan terecht. Witte bloedplaatjes gaan infecties met bacteriën en virussen tegen en zijn dan ook een belangrijk onderdeel van je afweersysteem.
Bij leukemie is er sprake van een probleem met de witte bloedcellen. Deze bloedlichaampjes komen in de bloedbaan terecht als ze nog niet rijp zijn, wijken af of worden in te hoge mate aangemaakt (afhankelijk van het type leukemie). Hierdoor verandert de samenstelling van het bloed en dit kan veel klachten met zich meebrengen.
Verschillende soorten leukemie
In totaal zijn er vier verschillende soorten leukemie. We kunnen allereerst een onderscheid maken tussen de acute en de chronische vorm. Als iemand acute leukemie heeft, rijpen de witte bloedcellen in het beenmerg niet meer goed uit. Daarnaast neemt het aantal witte bloedlichaampjes ook snel toe. Als gevolg hiervan wordt de patiënt binnen korte tijd ernstige ziek en de kans op overlijden is groot als de aandoening niet direct wordt behandeld. Bij de chronische vorm van leukemie rijpen de witte bloedlichaampjes ook niet helemaal meer uit, maar nog wel redelijk goed. Deze bloedcellen werken dan nog wel, maar niet helemaal normaal. Als er sprake is van chronische leukemie, duurt het enige tijd voordat er klachten optreden.
Verder wordt er een onderscheid gemaakt tussen lymfatische en myeloïde leukemie. We spreken van lymfatische leukemie als de leukemiecellen ontstaan in de ontwikkeling van een lymfoïde voorlopercel naar een bloedcel. Daarnaast kunnen de leukemiecellen ook ontstaan in de ontwikkeling van een myeloïde voorlopercel naar een bloedcel. In dat geval spreken we van myeloïde leukemie.
De vier soorten leukemie waarin deze aandoening uiteindelijk wordt ingedeeld zijn: acute lymfatische leukemie (ALL), acute myeloïde leukemie (AML), chronische lymfatische leukemie (CLL) en chronische myeloïde leukemie (CML). Aangezien de leukemie symptomen bij CML anders zijn dan bij de andere typen, bespreken we deze symptomen hieronder apart.
Leukemie symptomen bij ALL, AML en CLL
Bij ALL, AML en CLL rijpen de witte bloedcellen maar gedeeltelijk uit en functioneren hierdoor niet goed. Als gevolg hiervan reageren de cellen niet meer op signalen om de aanmaak te remmen wanneer er voldoende witte bloedcellen zijn geproduceerd. Dit zorgt voor een overschot aan witte bloedcellen in het beenmerg. De normale witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes worden hierdoor verdrongen en dit heeft als gevolg dat er te weinig gezonde witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes in het bloed terecht komen.
Doordat er een tekort is aan rode bloedcellen ontstaat er bloedarmoede. Hierdoor krijgt de patiënt last van vermoeidheid, hartkloppingen, kortademigheid en bleekheid. Daarnaast zijn duizeligheid en het zien van zwarte vlekken voor de ogen ook mogelijk voorkomende klachten. Het tekort aan bloedplaatjes heeft als gevolg dat wondjes sneller en langer bloeden, waardoor de patiënt last kan krijgen van spontane bloedingen, onverklaarbare blauwe plekken en overvloedige menstruaties. Verder kan het tandvlees gaan bloeden en er kunnen kleine puntvormige bloedingen in de huid ontstaan (met name op de benen). Door het tekort aan normale witte bloedcellen is de kans op infecties groter, zoals infecties aan de luchtwegen, mond-keelholte en urinewegen.
De abnormale witte bloedcellen kunnen in een later stadium van leukemie ook in de bloedbaan terechtkomen. Soms komen de witte bloedlichaampjes ook in de organen terecht en die kunnen dan overvol raken. Als gevolg hiervan kan de patiënt te maken krijgen met vergrote lymfeklieren, koorts, nachtzweten en/of pijn in de bovenbuik als gevolg van een vergrote milt of lever.
Het grootste verschil tussen de acute vormen van leukemie ALL en AML en de chronische vorm CLL is dat de leukemie symptomen bij de acute vormen meestal binnen enkele weken optreden, terwijl de leukemie symptomen bij CLL vaak pas na een aantal jaren ontstaan.
Leukemie symptomen bij CML
Bij de chronische vorm van leukemie CML komen er teveel witte bloedcellen vanuit het beenmerg in het bloed terecht. In tegenstelling tot de witte bloedcellen bij de andere bovengenoemde vormen van leukemie zijn deze cellen wel gezond. Ze functioneren goed en het lichaam is dus nog steeds goed beschermd tegen infecties. De witte bloedcellen hopen zich echter op in de milt en in andere organen. Daardoor kan een patiënt met deze vorm van leukemie last krijgen pijn in de bovenbuik, afvallen, jichtaanvallen, pijn in de botten en nachtzweten.
Andere voorkomende klachten zijn vermoeidheid en kortademigheid. Deze leukemie symptomen ontstaan door lichte bloedarmoede als gevolg van de verdringing van de rode bloedcellen door het teveel aan witte bloedcellen. Het kan enkele maanden of jaren duren voordat een patiënt last krijgt van klachten.
In sommige gevallen kan een patiënt met chronische meyloïde leukemie ook tumoren krijgen. Deze tumoren ontstaan uit een ophoping van leukemiecellen. Zo kan er bijvoorbeeld een tumor ontstaan in het zenuwstelsel, in het hoofd of de nek (vlak onder de huid) of onder het tandvlees. We noemen dit soort tumoren ook wel chloromen.
CML heeft drie verschillende fasen. In de eerste fase heeft een patiënt vrijwel geen last van symptomen en kan de aandoening nog goed worden behandeld. Tijdens de tweede fase stijgt het aantal witte bloedcellen snel en de patiënt zal dan vaak ook te maken krijgen met klachten. In de derde fase kan CML worden vergeleken met AML. Het wordt ook wel de acute fase genoemd. In deze fase is de leukemie vrijwel niet meer te behandelen.
Behandeling van leukemie
Zodra een arts heeft vastgesteld dat een patiënt leukemie heeft, wordt dit direct behandeld. Afhankelijk van de leeftijd van de patiënt, het soort leukemie en enkele andere factoren wordt bepaald welke behandeling het beste zal zijn. Iemand met acute leukemie kan snel komen te overlijden en het is dan ook belangrijk dat de acute vormen altijd onmiddelijk worden behandeld. Chronische leukemie dient ook behandeld te worden, aangezien deze aandoening langzaamaan steeds erger wordt en uiteindelijk ook tot de dood kan leiden.
Het is niet mogelijk om leukemie te behandelen met een operatie. Dit komt doordat de witte bloedlichaampjes zich door het gehele lichaam verspreiden. Daarom wordt er in de meeste gevallen gekozen voor chemotherapie of bestraling. In sommige gevallen kan er ook een stamceltransplantatie of een beenmergtransplantatie worden uitgevoerd. Hiervoor dienen eerst alle cellen in het beenmerg vernietigd te worden met bestraling. Vervolgens worden er gezonde stamcellen van een donor in het beenmerg geplaatst.
