Actinische keratosen zijn dus kleine plekjes op de huid die ruw aanvoelen. Ze voelen ruw aan doordat de hoornlaag – de bovenste laag van de huid – ter plaatse van deze plekjes iets dikker is. Deze kleine zwellingen ontstaan doordat de huidcellen zijn beschadigd door teveel blootstelling aan zonlicht en daardoor niet normaal uitgroeien. Meestal zijn actinische keratosen lichtbruin van kleur.
Het kan voorkomen dat de keratosen uiteindelijk overgaan in huidkanker. De plekjes moeten daarom als een voorbode van kanker worden beschouwd en goed in de gaten worden gehouden.
Met ‘actinisch’ wordt de oorzaak van de plekjes aangegeven; dit betekent namelijk ‘veroorzaakt door zonlicht’. De term ‘keratose’ komt uit het Grieks en betekent letterlijk vertaald ‘verhoorning van de huid’. Hiermee wordt aangegeven dat er bij een actinische keratose sprake is van een verhoorningsstoornis van de huid.
Actinische keratosen ontstaan vaak op oudere leeftijd en dan met name bij mensen die veel tijd buiten hebben doorgebracht. Boven de veertig jaar komt deze aandoening een stuk vaker voor en dit neemt toe met de leeftijd. Ongeveer de helft van de mensen die ouder zijn dan vijftig jaar, heeft actinische keratosen.
Sinds een aantal jaren blijkt echter dat de aandoening ook steeds vaker voorkomt bij personen op jongere leeftijd. Dit komt doordat jonge mensen tegenwoordig vaker op vakantie gaan en dan de zon opzoeken. Ook willen ze er graag gebruind uitzien en gaan daarom soms regelmatig onder de zonnebank. Hierdoor wordt de huid vaker blootgesteld aan UV-straling en raakt de huid sneller beschadigd.
Mensen men een licht huidtype open een hoger risico op actinische keratose. Deze aandoening komt daarnaast ook vaker voor bij personen die lang in de tropen hebben gewoond of langdurig medicijnen hebben gebruikt die het immuunsysteem onderdrukken.
Een actinische keratose ontstaat door teveel blootstelling van de huid aan UV-straling. Dit kan door teveel in de zon door te brengen, maar ook door te vaak onder de zonnebank te gaan. Als gevolg hiervan raken de huidcellen beschadigd en vervolgens zullen ze abnormaal gaan delen en groeien.
Uiteindelijk kan een actinische keratose uitgroeien tot een plaveiselcelcarcinoom. Dit is een kwaadaardige vorm van huidkanker die snel groeit. Het is mogelijk dat deze vorm van kanker snel uitzaait naar andere organen, zoals de longen. Indien de actinische keratose groter is dan één centimeter of dik en roder is, is het risico groter dat het uitgroeit tot een plaveiselcelcarcinoom. Ook wanneer het plekje pijnlijk aanvoelt, gaat bloeden of wanneer het oppervlak er anders uit gaat zien, is de kans groter dat het overgaat in huidkanker.
Indien het plekje één van de bovengenoemde verschijnselen vertoont, is het belangrijk om direct contact op te nemen met een arts. De actinische keratose kan dan worden behandeld, zodat het risico op huidkanker kleiner wordt.
Het is vaak lastig om een actinische keratose te herkennen, omdat deze plekjes geen echt karakteristieke kenmerken hebben. Zodra de actinische keratosen net zijn ontstaan, zijn ze vaak voornamelijk alleen te voelen. Je merkt dat de huid op deze plek ruwer aanvoelt en iets opgezwollen is. Aangezien de plekjes vaak huidkleurig zijn, kun je ze niet zo goed zien. In andere gevallen is een actinische keratose echter rood of bruin gekleurd, waardoor je het plekje gemakkelijker kunt herkennen.
De grootte van actinische keratosen kan erg wisselend zijn. Zo zijn er actinische keratose met een diameter van slechts enkele millimeters, terwijl andere actinische keratosen wel kunnen uitgroeien tot een diameter van enkele centimeters. Het kan zijn dat de plekjes een beetje gevoelig zijn als je ze aanraakt. Actinische keratosen jeuken echter niet.
Het is mogelijk dat je slechts één actinische keratose hebt, maar over het algemeen zullen er meerdere plekjes ontstaan. Ze komen voornamelijk voor op lichaamsdelen die veel zijn blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht en de hoofdhuid, de bovenkant van je handen en de onderste helft van de armen en bij vrouwen het decolleté.
De diagnose actinische keratose kan door een arts vaak met het blote oog worden gesteld. Is het plekje rood van kleur of ontstaat er overmatige verhoorning ter plaatse? Of is er een niet genezend wondje op de actinische keratose ontstaan? In dat geval zal de arts waarschijnlijk een stukje huidweefsel (biopt) afnemen om nader te onderzoeken. Hierdoor kan de diagnose met meer zekerheid worden gesteld.
Het is noodzakelijk om actinische keratosen te behandelen. Indien het plekje namelijk afwijkingen gaat vertonen of voor langere tijd bestaat, wordt de kans op huidkanker namelijk hoger. Er zijn verschillende manier waarop een actinische keratose kan worden behandeld.
Allereerst kan de behandelend arts ervoor kiezen om het plekje te bevriezen met vloeibare stikstof of de actinische keratose weg te branden met behulp van electo-coagulatie. Ook kan het plekje worden verwijderd met een chemische peeling. In andere gevallen wordt ervoor gekozen om een actinische keratose weg te snijden. Meestal wordt dit gedaan onder plaatselijke verdoving.
Een andere behandelingsmogelijkheid is het insmeren met een crème die onrustig weefsel vernietigt. Hiervoor wordt vaak gekozen als het om grotere huidoppervlakken gaat. De crème moet ongeveer drie weken lang worden gebruikt totdat het oppervlak van de huid is beschadigd. Vervolgens zal de huid vanzelf genezen zonder een litteken te vormen en zal de actinische keratose voor langere tijd verdwenen zijn.
Ook kan een arts een crème voorschrijven met een stof die lijkt op vitamine A. Deze stof moet voor een langere periode dagelijks op de huid worden aangebracht. Meestal werkt een behandeling met deze crème enkel bij een beginnende actinische keratose.
Als laatste is het tegenwoordig ook mogelijk om actinische keratosen te laten behandelen met een laser (CO2). Deze behandelingsmethode wordt voornamelijk toegepast bij uitgebreide afwijkingen.
Als je een actinische keratose hebt, is het belangrijk dat je ervoor zorgt dat de huid zo min mogelijk verder beschadigd raakt. Dit doe je door ultraviolette straling zoveel mogelijk te beperken. Ga niet of in ieder geval een stuk minder vaak onder de zonnebank en begeef je minder vaak in de zon. Het beste is om met je arts te bespreken hoeveel je de blootstelling aan UV-straling dient te verminderen.
Verder is het belangrijk dat je in de zon beschermende kleding en een hoofddeksel draagt. Ook kun je je het beste insmeren anti-zonnebrandmiddelen met een hoge beschermingsfactor. Hierdoor kun je niet langer in de zon blijven, maar je huid wordt gedurende de tijd dat je je in de zon bevindt wel beter beschermd tegen de UV-straling.
Ontstaan er nieuwe plekjes op de huid? Laat deze plekjes dan altijd door een arts controleren.
