De enkel is een gewricht in ons lichaam dat het onderbene en de voet met elkaar verbindt. Het bestaat uit verschillende delen, waaronder twee verschillende gewrichten. Het bovenste spronggewricht (articulatio talocruralis) is enkelvorm en wordt door het kuitbeen, het scheenbeen en het sprongbeen gevormd. Het onderste spronggewricht (articulatio talorsalis) wordt gevormd door het hielbeen, het sprongbeen en de voetwortelbeenderen. Deze twee gewrichten zijn bedekt met een gladde laag elastisch kraakbeen dat schokken en stoten kan opvangen. Ook zorgt het kraakbeen er samen met het gewrichtsvocht voor dat de botstukken gemakkelijk over elkaar kunnen glijden zonder elkaar te beschadigen.
Het enkelgewricht wordt door het kapsel en de enkelbanden (ook wel gewrichtsbanden genoemd) op zijn plaats gehouden. Aan de buitenzijde en de voorzijde van de enkel liggen de enkelbanden die zwakker zijn. Het kapsel zorgt niet alleen voor stevigheid en stabiliteit, maar is eveneens van groot belang voor de beweging. De enkelbanden liggen om de gehele enkel heen en vangen in principe de ergste schokken stoten op. Het kan echter toch voorkomen dat je door de enkel zakt. Dit noemen we dan een verzwikking of een verstuiking. Verder kan het ook voorkomen dat een enkelband scheurt.
Een gescheurde enkelband ontstaat als je door je enkel gaat en je voet naar binnen klapt. We noemen dit ook wel een inversietrauma. Het is ook mogelijk dat de voet naar buiten klapt, maar dit komt slechts zelden voor. Hierbij spreken we van een eversietrauma. De enkelbanden aan de buitenzijde komen bij een inversietrauma flink op rek te staan. Hierdoor kunnen de enkelbanden verrekken (graad 1), inscheuren (graad 2) of afscheuren (graad 3).
In de meeste gevallen scheurt een enkelband door een flinke misstap of een val. Dit gebeurt meestal als je loopt of rent over ongelijk terein, grasveldjes of scheefliggende stoeptegels. Vaak gebeurt het tijdens het sporten op het moment dat je een onverwachte of onbeheerste beweging maakt.
Op het moment dat je de enkel verstuikt klapt de voetzool naar binnen en de enkel naar buiten. Hierdoor komen de enkelbanden onder flinke spanning te staan en dit kan een gescheurde enkelband tot gevolg hebben. De enkel voelt pijnlijk aan en is vrijwel altijd gezwollen. Ook kun je vaak een blauwe plek zien aan de buitenkant van de enkel die door kan lopen tot het onderbeen. Verder kan het moeilijker zijn om je been te belasten of zelfs onmogelijk.
Als je denkt dat je een enkelband gescheurd is, dien je langs de spoedeisende hulp te gaan. De behandelend arts zal in eerste instantie een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te kijken of de enkelband gescheurd is. Hij of zij zal willen zien hoe je staat of loopt. Bij een gescheurde enkelband is dit meestal niet of nauwelijks mogelijk. Verder zal de arts controleren of er sprake is van een zwelling en een bloeduitstorting aan de zijkant van de enkel. Door het zien en voelen van de enkel kan de arts vaststellen of de enkelband is verrekt, ingescheurd of afgescheurd.
Daarnaast kan de behandelend arts ervoor kiezen om een zogenaamde 'voorste schuiflade test' uit te voeren. Dit wordt meestal vier tot zeven dagen na het oplopen van het trauma uitgevoerd, wanneer de zwelling enigszins is afgenomen. De arts zal tijdens deze test controleren of er sprake is van abnormale beweeglijkheid van de voet als gevolg van het letsel aan de enkel. De voet zal door de arts naar voren worden bewogen. Als er enkel sprake is van een gescheurde enkelband, is het mogelijk om de voet naar voren te bewegen.
Het herstel van een gescheurde enkelband duurt gemiddeld zes tot acht weken. Een arts of fysiotherapeut kan tijdens het herstel eventueel helpen met het aanleggen van een verband of tape. Daarnaast zal de fysiotherapeut je adviseren over de bewegingen die je kunt maken en helpen met het uitvoeren van oefeningen. We kunnen het herstel onderverdelen in drie fasen, namelijk de acute fase, de proliferatiefase en de remodelleringsfase.
De eerst fase is de acute fase en duurt ongeveer drie dagen. De doelen van de behandeling in deze fase zijn: het verminderen van de pijn en de zwelling, het bevorderen van de gedeeltelijke belasting en het verbeteren van de circulatie. Hierbij wordt het zogenaamde RICE-principe toegepast: rust, ijs, compressie en elevatie.
In de eerste drie dagen na het oplopen van het letsel moet je dus rust houden. Het is niet de bedoeling dat je absolute rust houdt. Blijf bewegen, maar zorg ervoor dat je binnen de pijngrens blijft. Ook kun je de enkel koelen met ijs om de pijn en te verminderen en de zwelling te laten afnaasten. Daarnaast moet de enkel compressie worden gegeven. Dit wordt meestal gedaan met een drukverband en het omhoog houden van de voet.
Daarna volgt de proliferatiefasie die ongeveer zeven dagen duurt. In deze fase is de behandeling gericht op het herstel van functies en activiteiten en het opbouwen van de belasting. Hierbij dient ook de mobiliteit van de enkel vergroot te worden. De belasting van de enkel dien je langzaam op te bouwen. Loop eerst op geleide van pijn en maak eventueel gebruik van elleboogkrukken. Het is belangrijk dat je de voet goed afwikkelt en het looppatroon zoveel mogelijk symmetrisch houdt. Houd ook altijd de pijn en de zwelling goed in gaten.
Je kunt in deze fase oefenen met de coördinatie, de beweeglijkheid en de actieve stabiliteit van de enkel. Dit laatste kun je bijvoorbeeld oefenen door op één been te gaan staan of door oefeningen uit te voeren op een bosubal. Het kan goed zijn om tape aan te leggen voor het verbeteren van de stabiliteit tijdens het lopen. Ben je een sporter? Dan kun je in de proliferatiefase weer rustig aan beginnen met conditietraining, bijvoorbeeld fietsen.
De laatste fase is de remodelleringsfase en de behandelijk wordt in deze fase gericht op het terugkeren naar het oude niveau. Deze fase duurt gemiddeld ongeveer dertig dagen. Je kunt gaan oefenen met lopen, hardlopen en traplopen. Daarnaast is het belangrijk dat je oefeningen uitvoert om de spierkracht te vergroten en de stabiliteit van de enkel te verbeteren. Begin rustig aan en pak vervolgens steeds iets meer gewicht. Let hierbij altijd op de pijn en de zwelling van de enkel. Zwelt de enkel weer op na het uitvoeren van de oefeningen? Dan heb je te veel gedaan en dien je het de volgende keer dus iets rustiger aan te doen. Als je in deze fase weer wat zwaarder gaat sporten, kan het goed zijn om een tape aan te leggen dat bedoeld is voor zware belasting.
