Het is heel lastig om je aan de indruk te onttrekken dat ‘etherische olie’ gewoonweg een hele zweverige term is. Want… dat is het ook gewoon! Dit blijkt wel uit het feit dat het woord ‘etherisch’ zijn oorsprong vindt in het Griekse woord ‘aither’, wat weer kan worden vertaald als ‘lucht uit de hemel’. Zie je wel? Zweverig! Maar dat valt eigenlijk best wel mee. Want het ‘etherische’ gedeelte van de naam klopt zo goed omdat ‘olie’ juist weer misleidend is. Oké, nu wordt het helemaal verwarrend. Kijk, het gaat hier helemaal niet om echte oliën. Die bevatten namelijk vet en dat is hier in z’n geheel afwezig. Maar dat betekent wel dat ze snel verdampen en dus aan de hemel ‘terug worden gegeven’. Ja, snap je het weer? Dat is dan jammer, want de Engelse taal maakt het hele verhaal weer nodeloos ingewikkeld! Dat komt omdat in Engelssprekend elanden de term ‘essential oils’ wordt gebezigd, wat in wezen ook niet klopt. Waarom niet? Nou, omdat ‘essence’ niet gaat over de kern van iets, maar een extract van een bepaald ingrediënt aanduidt. Dat is een beetje hetzelfde verhaal als de afkomst van witbier, waarvan de naam niks met de kleur van doen heeft maar met tarwe, dat in het Duits ‘Weizen’ heet en in Nederland vroeger ook ‘weit’ werd genoemd. En op een gegeven moment gaan dat soort verhalen een heel eigen leven leiden.
Hartstikke leuk hoor, die etymologische oorsprong. Maar dat geeft allemaal nog geen antwoord op de vraag wat etherische olie is, welke werking het heeft en waar het voor gebruikt wordt. Daar gaan we hieronder dan ook uitgebreid op in.
De ‘essentie’ van het verhaal hebben we hierboven al uitgelegd. Althans, nee, daar ging het er meer over wat een etherische olie niet is. Wel is het een vluchtige vloeistof, meestal een plantaardig extract. Het wordt bijvoorbeeld gewonnen uit bloemen, zaden, vruchten, schors en zelfs uit wortelen. De prijs van een etherische olie wordt bepaald door de arbeidsintensiviteit van het extractieproces, wat bij bloemen behoorlijk hoog is. Bij zaden en vruchten is dit een behoorlijk stuk gemakkelijker, wat te merken is aan de betrekkelijk lage prijs.
Ah, een stukje geschiedenis. Leuk! Het begint allemaal nog voor onze jaartelling. Geneeskrachtige eigenschappen - zelfs een ziel of magie! - werden al door de oude Egyptenaren en Romeinen aan planten toegekend. Toen al werden ziekten en kleine kwalen met behulp van kruiden behandeld. Zelfs in graftombes werden deze natuurlijke materialen aangetroffen! De overtuiging van hun helende werking ging dus erg diep. En we kunnen stellig beweren dat dit geloof in de loop der eeuwen nooit is verdwenen. Integendeel zelfs!
De Andalusisch-Arabische farmaceut en chemicus Ibn al-Baitar is de eerste die wordt genoemd in verband met het produceren van etherische oliën. Hij heeft gedetailleerde beschrijvingen nagelaten over de productie van onder andere rozenwater. Deze werden opgetekend in de dertiende eeuw.
Hier zijn verschillende manieren voor bedacht, aangezien ieder bestanddeel weer anders behandeld moet worden. Citrusvruchten kunnen bijvoorbeeld gemakkelijk worden uitgeperst. Voor bloemblaadjes wordt stoomdestillatie gebruikt, een proces dat al dateert uit de middeleeuwen. Toen werd het dus al door de Arabieren toegepast. Plantendelen worden in een vat opgewarmd, zodat er oliën aan kunnen worden onttrokken. Na het afkoelen start het condensatieproces, zodat het vrijgekomen water én de olie los van elkaar kan worden opgevangen. Het niet-oplosbare residue heet etherische olie, het andere deel hydrolaat. Daar is rozenwater een mooi voorbeeld van. Ook via waterdestillatie en droge destillatie kan etherische olie worden gewonnen. Stoomdestillatie blijft echter de meest gangbare manier.
We hebben hierboven al benoemd dat etherische oliën snel verdampen. Maar dan zijn ze nog niet helemaal verdwenen! Ze laten namelijk een geur achter. Het aroma is uiteraard afhankelijk van de bestanddelen die erin verwerkt zijn. Maar de vrijgekomen geur heeft wel degelijk een effect op de geest! Zo kun je met behulp van etherische oliën van diverse kwalen afkomen. De belangrijkste voorbeelden daarvan zijn slapeloosheid, stress en angst. De methode waarmee je hiervan geneest wordt aromatherapie genoemd. De geuren werken in op je onderbewuste en brengen balans terug naar je verstoorde zenuwstelsel.
Daarvoor zijn verschillende manieren mogelijk. Met behulp van speciale aromalampen of -diffusers kun je jouw favoriete geuren eenvoudig aan de omgeving afstaan. Die vullen vervolgens de complete ruimte waarin jij je verspreider neerzet! Ook luchtbevochtigers worden ingezet om etherische oliën volop te benutten, evenals bad- en massage oliën. En wat te denken van het klassieke parfum? Dat mogen we ook niet vergeten! Bovendien kun je de olie van jouw keuze ook stomen. Meng deze in een kom met kokend water en adem langzaam maar diep in. In aromatherapie worden etherische oliën op deze en andere manieren gebruikt.
Oei, dat is een lastige vraag. De documentatie hierover is namelijk niet heel compleet, maar er zijn wel resultaten geboekt. Bijvoorbeeld met lavendelolie in de jaren 1914-’18. Toen woedde in het grootste gedeelte van Europa de Eerste Wereldoorlog en waren er naast de vele te betreuren doden ook genoeg gewonden om te verzorgen. Er werden experimenten gedaan op gehavende frontsoldaten met lavendelolie om te onderzoeken of dit een ontsmettende werking had. Dit bleek inderdaad zo zijn vruchten af te werpen. De jaren erna waren op economisch gebied lang niet altijd even gemakkelijk, zeker niet na de beurskrach van 1929. Dat hield soms medicijnen schaarste in, waardoor men naarstig op zoek ging naar alternatieven. Die werden deels gevonden in etherische olie, waarvan na uitvoerig testen wel degelijk antivirale en antibacteriële effecten aan konden worden getoond.
In principe wel, hoewel er wegens een oestrogene en anti androgene werking twee risicogroepen bestaan bij gebruik van lavendelolie: prepuberale jongens en zwangere vrouwen. Ook perubalsem is niet geheel zonder risico, omdat aanzienlijk veel mensen er een allergische reactie van krijgen. Dit kan duiden op een parfumallergie. Ben je niet helemaal zeker? Raadpleeg dan altijd een expert voordat je etherische oliën gaat gebruiken. Dat wil dus niet garanderen dat je kwaal door etherische oliën wordt verholpen. Kwaad kunnen ze niet, maar raadpleeg ook altijd een expert!
