Een moedervlek is een opeenhoping van pigmentcellen in de huid en het vormt een bruine of zwarte plek. Moedervlekken kunnen vlak, bol of hobbelig zijn en de kleur kan ook verschillen. Er bestaan gewone goedaardige moedervlekken, maar ook onrustige moedervlekken. De onrustige moedervlekken zijn onregelmatiger van kleur en vorm. De kleur binnen een moedervlek kan dan dus verschillen en het is ook mogelijk dat het een roodachtige verkleuring heeft. Zowel goedaardige als onrustige moedervlekken zijn niet gevaarlijk, maar dit kan veranderen als de grootte, vorm of kleur van de moedervlek verandert. In dat geval moet de moedervlek in de gaten worden gehouden.
Naast goedaardige en onrustige moedervlekken bestaan er tevens kwaadaardige moedervlekken. Deze moedervlekken noemen we ook wel melanomen. In de meeste gevallen is een melanoom goed te onderscheiden van normale moedervlekken, omdat ze groter zijn, een grillige vorm hebben en een onregelmatige kleur. Ook krijg je vaak last van een aantal symptomen die wijzen op een kwaadaardige moedervlek.
Als we worden geboren, zijn er vaak al een of meerdere moedervlekken zichtbaar op onze huid. Tussen het derde en twintigste levensjaar neemt het ontstaan van moedervlekken vaak echter toe en na het veertigste levensjaren kunnen het aantal moedervlekken juist weer afnemen. In ieder geval speelt erfelijkheid een belangrijk rol bij de vorming van moedervlekken en daarnaast kan ook zonlicht een rol spelen. De meeste mensen die in de eerste vijftien jaar veel blootgesteld zijn aan zonlicht, ontwikkelen over het algemeen meer moedervlekken.
Een kwaadaardige moedervlek of melanoom ontstaat normaal gesproken uit een onrustige moedervlek. Het komt soms ook echter voor dat de melanoom uit een goedaardige moedervlek ontstaat. In zeldzame gevallen ontstaat een kwaadaardige moedervlek zomaar uit het niets. Een melanoom ontstaat in vrijwel alle gevallen op het moment dat een melanocyt 'onstpoort' en agressief wordt. Melanocyten bepalen normaal gesproken de kleur van de moedervlek de spelen ook een rol bij het regelen van de hoeveelheid melanine die een moedervlek produceert.
Een jeukende moedervlek hoeft lang niet altijd te wijzen op een melanoom, ook al wordt dat vaak gedacht. In de meeste gevallen jeukt de moedervlek als gevolg van irritatie van de huid. Dit kan bijvoorbeeld komen door een bh-bandje, het dragen van een nieuw kledingstuk of een allergische reactie op het dragen van een armband of horloge. Daarnaast is het ook mogelijk dat de jeuk wordt veroorzaakt doordat er een eczeem-reactie om een moedervlek is ontstaan. Dit wordt dan ook wel een 'Moedervlek van Meyerson' genoemd. Het is daarnaast dus ook mogelijk dat de moedervlek jeukt, omdat het om een melanoom gaat. Dit is echter lang niet altijd het geval bij een jeukende moedervlek.
Als je erge last hebt van een jeukende moedervlek, kun je e rhet beste eerst voor zorgen dat de moedervlek beschermt is tegen irritatie. Het beste is om de oorzaak weg te nemen of de moedervlek zo te beschermen dat je hier minder last van hebt. Verder is het aan te raden om de moedervlek goed in te vetten, want hierdoor zul je ook minder last hebben van de jeuk.
Er is een zeer kleine kans dat een moedervlek zich ontwikkelt tot een melanoom. De kans is echter 1 op de miljoen en het komt dus niet zo heel vaak voor. Toch is het belangrijk om een moedervlek in de gaten te houden, zeker als het om een jeukende moedervlek gaat. Je kunt dan kijken of er ook andere symptomen optreden die kenmerkend zijn voor een melanoom.
Verschillende symptomen kunnen wijzen op een melanoom. Jeuk aan het oppervlak is een van deze symptomen. Daarnaast kun je bij een melanoom ook last krijgen van een stekende pijn van de moedervlek en de moedervlek kan ook gaan bloeden. Er kunnen ook korstjes op de jeukende moedervlek ontstaan. Verder heeft een melanoom vaak een wispelturige vorm en is meestal een stuk groter dan een normale moedervlek. Een melanoom kan wat uitstulpingen hebben, waardoor het bobbelig aanvoelt. Verder kan een melanoom omringt zijn met een rode rand en bestaan uit meerdere kleuren. Vaak zul je ook zien dat deze moedervlek van kleur en vorm verandert.
Als je last hebt van een jeukende moedervlek, kan het altijd verstandig zijn om de huisarts hier even naar te laten kijken. Merk je ook andere symptomen van een melanoom op? Dan is het zeer sterk aan te raden om voor controle even bij de huisarts langs te gaan.
Er zijn heel wat verschillende vormen van melanomen. Zo is er bijvoorbeeld de vorm die we ook wel melanoma in situ noemen en die oppervlakkig is. Dit komt doordat de melanoomcellen alleen nog in de bovenste huidlaag zitten. Bij deze vorm is er nog geen risico op uitzaaiing, ook al kan dit later wel ontstaan zodra de melanoom verder gevormd is. Een andere oppervlakkige vorm van een melanoom is de lentigo maligna. Deze moedervlek komt meestal voor bij ouderen en ontstaat dan op de wang. In eerste instantie gaat het om een donkerbruine pigmentvlek met zwarte delen erin en deze moedervlek wordt langzaamaan groter. De kans dat deze vroege vorm overgaat in een echt melanoom is ongeveer vijf procent.
Verder is er nog het zogenaamde nodulair melanoom. Ook dit soort moedervlekken bevinden zich nog in het vroege stadium. Ze ontstaan als gevolg van een opeenhoping van verschillende melanoomcellen en zien er in de meeste gevallen uit als een donkergrijze, donkerblauwe of zwarte vlek. Een andere vorm van een melanoom is het acrolentigineus melanoom dat zich meestal vormt op de vingers, de tenen of de nagels.
Verder bestaat er ook het amelanotisch melanoom dat geen pigment bevat en dus ook niet gekleurd is. Aangezien deze melanoom niet duidelijk zichtbaar is, wordt de moedervlek pas te laat ontdekt en ook te laat verwijderd. Deze vorm is gelukkig wel zeldzaam. Zeer zelden kan het ook voorkomen dat een melanoom ontstaat op de slijmvliezen in de mond-, keel- of neusholte, in het oog of in de vagina of de anus.
Melanomen kunnen snel groeien en zich uitzaaien en daarom is het dus belangrijk dat je hier zo snel mogelijk bij bent. Het is daarom aan te raden om alert te zijn op moedervlekken die veranderen van vorm, grootte of kleur. Gelukkig overleeft ruim negentig procent van de mensen met een melanoom de eerste vijf jaar na de diagnose. Als je een verdachte moedervlek hebt, kan de huisarts ervoor kiezen om de moedervlek weg te halen. Dit wordt gedaan door de moedervlek weg te snijden. Indien er sprake is van uitzaaiingen, dient er ook chemotherapie en/of radiotherapie te worden ingezet om de melanoom goed te behandelen.
Het lijkt erop dat er een aantal factoren zijn die het risico op het ontstaan van melanomen verhogen. Zo heb je bijvoorbeeld een iets grotere kans om een melanoom te ontwikkelen als je huid (extreem) bleek is of wanneer je sporten hebt. Ook als je haarkleur rossig, rood of blond is, kan het risico op een melanoom net iets groter zijn. Bij personen die meer dan vijftig rustige of meer dan drie onrustige moederrvlekken hebben of waarbij de moedervlekken pas op latere leeftijd zijn ontstaan, is er tevens sprake van een iets grotere kans op de vorming van melanomen.
