De macula is een gebied van ongeveer een ongeveer een paar millimeter doorsnede. Het is gelegen in het midden van het netvlies. In het netvlies liggen staafjes en kegeltjes. Dit zijn cellen die gevoelig zijn voor licht en een belangrijke rol spelen bij het omzetten van licht in beelden. De kegeltjes nemen contrast en kleuren waar en zijn nodig om details te zien. In de macula liggen veel kegeltjes bij elkaar en met dit gedeelte van het netvlies zien we dan ook het scherpst. Dit gedeelte zorgt ervoor dat we kunnen autorijden, gezichten herkennen of lezen.
Bij macula degeneratie sterven de kegeltjes in de macula af, waardoor het scherpe zien achteruit gaat. Vaak gaat het enkel om de kegeltjes in de macula en niet om de rest van het netvlies. Daardoor blijft het perifere zien meestal wel goed, zodat iemand met deze aandoening zich nog wel in een ruimte kan oriënteren.
In totaal kunnen we dertig soorten macula degeneratie onderscheiden. De meest voorkomende vorm is leeftijdsgebonden macula degeneratie die vaak begint na het vijftigste levensjaar. In sommige gevallen krijgt iemand deze aandoening al op jonge leeftijd. We spreken dan van juveniele macula degeneratie. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om de ziekte van Best, de ziekte van Stargardt of kegeldystrofie.
De belangrijkste risicofactor voor het krijgen van macula degeneratie is leeftijd. In Nederland krijgt ongeveer 14 procent van de personen tussen de 55 en 64 jaar deze aandoening. Dit aantal loopt op tot bijna 220 procent bij een leeftijd van 65 jaar of hoger en van de 75-plussers heeft ongeveer 37 procent last van macula degeneratie.
Verder blijkt dan macula degeneratie gedeeltelijk erfelijk kan zijn. Indien een van je familieleden deze aandoening heeft, loop je een hoger risico om dit ook te krijgen. Daarnaast lopen rokers een hoger risico om macula degeneratie te krijgen. Dit komt doordat de kegeltjes van de macula naar alle waarschijnlijkheid zeer gevoelig zijn voor beschadiging door vrije radicalen. De schadelijke effecten van vrije radicalen wordt normaal gesproken tegen gegaan door antioxidanten. Roken zorgt er echter voor dat de hoeveelheid beschermende antioxidanten in het lichaam afneemt. Bij personen die meer dan een pakje sigaretten per dag roken is de kans om deze aandoening te krijgen vijf maal zo hoog.
Hetzelfde geldt voor het gebruik van alcohol en het eten van voeding met veel verzadigde vetten en cholesterol. Deze middelen onttrekken ook antioxidanten aan het lichaam. Een ongezond voedingspatroon met veel verzadigde vetten en cholesterol en overmatig alcoholgebruik zijn daarom ook risicofactoren voor het ontwikkelen vanmacula degeneratie.
Als laatste is gebleken dat vrouwen die ouder zijn dan 75 tweemaal zoveel kans hebben om macula degeneratie te krijgen dan mannen van hun leeftijd. Dit komt waarschijnlijk doordat bij hen na de menopauze de oestrogeenspiegel lager wordt.
Macula degeneratie is onder te verdelen in twee verschillen vormen, namelijk de droge en de natte vorm. Bij droge macula degeneratie hopen kleine bleekgele afzettingen (drusen) zich op in de macula. Door deze ophopingen neemt het aantal kegeltjes in de macula af en dit zorgt ervoor dat men slechter gaat zien. Het proces verloopt heel langzaam en het kan zelfs vele jaren duren voordat het scherpe zien achteruit gaat. In de meeste gevallen is er sprake van macula degeneratie van beide ogen.
Daarnaast is het mogelijk dat iemand last krijgt van natte macula degeneratie. Dit treedt vrijwel altijd alleen op als er al sprake is van droge macula degeneratie. Bij natte macula degeneratie groeien er zeer kleine nieuwe bloedvaatjes achter macula. De wanden van deze bloedvaatjes zijn beschadigd, waardoor er bloedplasma naar de macula lekt. Hierdoor zal het scherpe zien snel achteruitgaan. Uiteindelijk zal er een litteken in de macula ontstaan en dit zorgt ervoor dat het scherpe zien helemaal afneemt. Vaak komt de natte vorm in eerste instantie enkel voor bij één oog, maar na verloop van tijd word in de meeste gevallen ook het andere oog getroffen.
Bij macula degeneratie neemt enkel het centrale, scherpe zien af. Dit leidt tot slechtziendheid, maar niet tot blindheid. Het perifere gedeelte blijft namelijk intact, waardoor iemand met deze aandoening zich nog wel kan oriënteren in de ruimte. De mate van slechtziendheid is per individuu verschillend. Het komt echter regelmatig voor dat deze aandoening gevolgen heeft in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij het uitvoeren van het beroep of hobby's.
Naast een vermindering van het scherpe zien is het ook mogelijk dat iemand met macula degeneratie te maken krijgt met beeldvertekening. Dit noemen we ook wel metamorfopsie. Zo kan het zijn dat rechte lijnen als krom worden gezien of dat iemand een grijze vlek ziet. In de meeste gevallen is dit een teken van natte macula degeneratie en het is dan belangrijk om direct contact op te nemen met een oogarts.
De oogarts zal in eerste instantie door middel vragen proberen om de symptomen zo goed mogelijk in kaart te brengen. Indien er een vermoeden is dat het om macula degeneratie gaat, zal de arts een aantal onderzoeken uitvoeren. Zo wordt er een visusonderzoek gedaan waarbij de gezichtsscherpte wordt onderzocht. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een zogenaamde letterkaart met letters die steeds kleiner worden. Des te kleinere letters de cliënt nog kan lezen, des te beter de gezichtsscherpte.
Ook zal de arts een Amslertest uitvoeren. Hierbij dient de cliënt naar een punt in een ruitjespatroon te kijken. Er is waarschijnlijk sprake van macula degeneratie als de lijntjes in dit ruitjespatroon vertekenen. Verder zal de oogarts de ogen bekijken met een oogspiegel om te ontdekken of er ophopingen van afvalstoffen (drusen) en vocht of bloed in het netvlies aanwezig zijn. Als er sprake is van vocht of bloed in het netvlies, gaat het om natte macula degeneratie.
Daarnaast kan de oogarts met fluorescentie angiografie eventuele afwijkingen in de bloedvaatjes van het netvlies in kaart brengen. Er wordt dan een speciale kleurstof in de ader van de arm gespoten en deze stof zal zich verspreiden door de aderen van het lichaam en van het ook. Vervolgens worden er foto's van het netvlies gemaakt. Als laatste zal de arts de verschillende laagjes van het netvlies onderzoeken met infraroodlicht. Dit noemen we ook wel een netvliesscan. Aan de hand van al deze onderzoeken samen kan de arts een diagnose stellen en bepalen wat het effect van een eventuele behandeling zal zijn.
Helaas zijn er voor de droge vorm van macula degeneratie geen behandelingen mogelijk. Wel zijn er verschillende behandelingsmodelijkheden voor de natte vorm. Zo kan er worden gekozen voor een behandeling met een thermische laser waarbij de lekkende bloedvaatjes worden gedicht. Hierdoor worden de bloedingen gestopt, zodat achteruitgang van het gezichtsvermogen kan worden voorkomen.
Ook kan natte macula degeneratie worden behandeld met Photo Dynamische Therapie (PDT). Er wordt dan een lichtgevoelige stof toegediend via de bloedbaan en dit zal zich specifiek hechten aan nieuw gevormde bloedvaatjes in de macula. Met een zachte laserstraal wordt deze stof vervolgens geactiveerd, waardoor het bloed in de lekkende vaatjes zal stollen. Het voordeel van deze behandeling ten opzichte van een behandeling met een thermische laser is dat het overige weefsel gespaard blijft. Helaas is de werkzaamheid van deze behandelingsmogelijkheid beperkt.
Het is ook mogelijk om de aandoening te behandelen met de Lucentis of Avastin. Dit zijn medicijnen die met herhaalde injecties in het oog worden toegediend. Ze remmen de groeifactor VEGF en dit kan een gunstig effect hebben bij natte macula degenatie. Bij vrijwel alle personen met deze aandoening helpen deze medicijnen om verslechtering van het gezichtsvermogen te voorkomen en bij ongeveer een derde treedt er een flinke verbetering op in het scherpe zien.
Als je macula degeneratie hebt, zijn er een aantal dingen die je zelf kunt doen om ervoor te zorgen dat je gezichtsvermogen minder snel achteruit gaat. Zo kun je je ogen het beste beschermen met een zonnebril als je in de zon zit of onder een zonnebank ligt. Daarnaast is het belangrijk om niet te roken en alcoholgebruik te beperken. Verder kun je de achteruitgang van het scherpe zien verminderen door een gezond voedingspatroon te hanteren. Beperk de inname van voedingsmiddelen met veel verzadigde vetten en cholesterol en zorg ervoor dat je voldoende voedingsmiddelen met antioxidanten (donkere bladgroenten en fruit) eet.
Het is ook gebleken dat hoge doseringen voedingssupplementen kunnen helpen bij macula degeneratie. Het is het beste om dit eerst met je oogarts te bespreken.
