Niet aangeboren hersenletsel is zoals de naam eigenlijk al zegt schade aan de hersenen dat niet bij de geboorte is ontstaan. Er zijn veel verschillende vormen van niet aangeboren hersenletsel en de ene aandoening heeft een grotere invloed op het gedrag dan een andere aandoening. Gemiddeld krijgen jaarlijks 160.000 nieuwe mensen in Nederland te maken met niet aangeboren hersenletsel.
Er zijn verschillende manieren waarop niet aangeboren hersenletsel kan ontstaan. De oorzaken zijn over het algemeen in te delen onder twee verschillende groepen. We maken hierbij een onderscheid tussen traumatisch hersenletsel en niet-traumatisch hersenletsel.
Als we spreken over traumatisch hersenletsel, is de schade ontstaan door een oorzaak die buiten het lichaam ligt. Het is mogelijk dat traumatisch hersenletsel ontstaat zonder dat er schade ontstaat aan de schedel. Hier kan bijvoorbeeld sprake van zijn bij een val, een ongeval (in het verkeer), een klap tegen het hoofd, een zwaar voorwerp tegen het hoofd of het shaken baby-syndroom. Verder kan er ook hersenletsel ontstaan waarbij er eveneens sprake is van schedelletsel. Dit kan komen doordat er een voorwerp in het hoofd is binnengedrongen, zoals een ijzeren voorwerp, een steekwapen of een kogel. Een andere mogelijkdheid is dat er botgedeeltes in de hersenen zijn doorgedrongen als gevolg van een schedelbreuk.
De oorzaken van niet-traumatisch hersenletsel kunnen we vinden binnen het lichaam. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een hersenbloeding of herseninfarct, een infectie of een tumor/gezwel. Verder kan er ook niet aangeboren hersenletsel ontstaan als gevolg van epilepsie, een hartstilstand of rookvergiftiging. Stofwisselingsaandoeningen, zuurtstofgebrek of vergiftiging door alcohol of drugs zijn eveneens factoren die de hersenen kunnen beschadigen.
Niet aangeboren hersenletsel kan verschillende lichamelijke en geestelijke gevolgen hebben. Ook al gaat het om een eenmalige bloeding of een tumor die uit de hersenen wordt verwijderd, eigenlijk blijft iedereen die ooit niet aangeboren hersenletsel heeft opgelopen hier nog wel last van houden. Sommige gevolgen uiten zich lichamelijk en zijn direct op te merken door de omgeving, maar andere gevolgen zijn niet altijd direct zichtbaar. Hieronder kun je lezen wat de meest voorkomende zichtbare en onzichtbare gevolgen zijn van niet aangeboren hersenletsel.
De zichtbare gevolgen zijn zichtbaar voor de omgeving, omdat ze lichamelijk zijn. Zo kan iemand die niet aangeboren hersenletsel heeft opgelopen bijvoorbeeld te maken krijgen met een verlamming. Het kan hierbij gaan om een gedeeltelijke verlamming of verlies van de spierkracht aan één zijde van het lichaam, ook wel hemiparese genoemd. In andere gevallen heeft het hersenletsel hemiplegie tot gevolg, waarbij één zijde van het lichaam verlamd is. Verder kunnen er tevens halfzijdige gevoelsstoornissen optreden, waarbij het gevoel in een gedeelte van het lichaam is verminderd. Het kan hierbij gaan om een vermindering van het gevoel van warmte, koude, tast of pijn.
Epilepsie kan eveneens een gevolg zijn van niet aangeboren hersenletsel. Deze aanvallen kunnen geheel of gedeeltelijk optreden. Meestal is dit een gevolg van een beroerte en dit treedt vaak op in de eerste maanden na de beroerte. Daarnaast is het mogelijk dat iemand met niet aangeboren hersenletsel te maken krijgt met incontinentie. Dit betekent dat deze persoon niet goed kan uitplassen. Hemianopsie treedt soms ook op na niet aangeboren hersenletsel. Hierbij is één helft van het gezichtveld uitgevallen als gevolg van de hersenbeschadiging. De ogen zijn in dit geval nog wel gewoon goed.
De onzichtbare gevolgen van niet aangeboren hersenletsel kunnen worden ingedeeld in vier verschillende groepen. Zo heb je cognitieve, communicatieve, gedragsmatige en emotionele gevolgen.
Cognitieve gevolgen
Onder de cognitieve gevolgen vallen bijvoorbeeld aandacht- en concentratiestoornissen, maar ook geheugenstoornissen en stoornissen in de planning en uitvoering van verschillende activiteit. Het komt regelmatig voor dat iemand na het oplopen van niet aangeboren hersenletsel last krijgt van constante vermoeidheid. Daarnaast kan er ook sprake zijn van een overgevoeligheid voor externe prikkels, waarbij we kunnen denken aan een overgevoeligheid voor licht of geluid.
Communicatieve gevolgen
Op het gebied van communicatie kan het niet aangeboren hersenletsel ook een aantal stoornissen tot gevolg hebben. Deze gevolgen worden vaak wel sneller opgemerkt door de omgeving. Iemand met niet aangeboren hersenletsel kan bijvoorbeeld een taalstoornis oplopen. Dit kan zorgen voor problemen met het vormen of begrijpen van de taal, moeite met het vinden van de juiste woorden of het gebruik van lange zinnen of rare woorden en zinnen. Verder is het mogelijk dat er een spraakstoornis optreedt. Hierbij kan de persoon de spieren van de mond niet gecoördineerd bewegen of deze spieren zijn verlamd. Als gevolg hiervan wordt het moeilijker om deze persoon te verstaan.
Gedragsmatige gevolgen
Als we het hebben over gedragsmatige problemen van niet aangeboren hersenletsel, spreken we bijvoorbeeld over een verstoorde controle van het gedrag. Aangezien de persoon in kwestie minder controle heeft, kan hij of zij agressief, prikkelbaar, impulsief of ongeduldig gedrag gaan vertonen. Verder is het mogelijk dat het hersenletsel ervoor zorgt dat het moeilijker is om te leren van ervaringen, waardoor de persoon zichzelf overschat en riskant tot overmoedig gedrag gaat vertonen. Daarnaast kan de persoon zijn zelfredzaamheid (deels) verliezen, waardoor hij of zij nog maar weinig initiatief neemt en zich veel terugtrekt.
Emotionele gevolgen
Als laatste kan het niet aangeboren hersenletsel ook emotionele gevolgen met zich meebrengen. De schade aan de hersenen kan depressiviteit veroorzaken en soms zijn er juist weer perioden van overmatige vrolijkheid. Ook kunnen er andere veranderingen in het karakter van de persoon optreden, zoals agressiviteit, sociaal onaangepast gedrag, een verhoogde prikkelbaarheid en snel huilen. Verder kunnen er nog emotionele gevolgen optreden als een soort reactie op de klachten van het hersenletsel of op de reacties van de omgeving. Hierbij kan worden gedacht aan depressive, somberheid, onzekerheid, machteloosheid, angst en gevoelens van frustratie.
Niet alleen voor de persoon die hersenletsel heeft opgelopen is het moeilijk, vaak heeft de directe omgeving hier ook veel moeite mee. De persoon is niet meer dezelfde als hij of zij voor die tijd was. Het kan zijn dat diegene vaker somber of chagrijnig is en soms zelfs uit het niets agressief reageert. Mogelijkerwijs wordt niet alles begrepen wat je tegen die persoon zegt en in sommige gevallen kan het lastig te zijn om te horen wat hij of zij aan jou wil vertellen.
Als iemand in je directe omgeving niet aangeboren hersenletsel heeft opgelopen, zul je hiermee moeten leren omgaan. Je kunt zelf bijvoorbeeld langzamer gaan praten en geduld hebben als de persoon je niet verstaat. Ook is het voor iemand met hersenletsel vaak gemakkelijker om een gesprek te volgen waarbij één iemand aan het woord is, dus probeer niet door elkaar heen te praten. Het kan zijn dat het geheugen van de persoon is verslechtert en dat hij of zij afspraken vaak vergeet. Je kunt hem of haar hiermee helpen door notities te maken van afspraken. Verder zijn er ook hulpverleners voor personen die betrokken zijn bij iemand met niet aangeboren hersenletsel. Daarnaast kan het tevens goed zijn om met lotgenoten te praten.
