PTSS, wat is dat?

Wat is PTSS?

PTSS staat voor posttraumatische stress-stoornis, het is een flinke stressreactie op een schokkende gebeurtenis die heeft plaatsgevonden. Als de gebeurtenis heeft plaatsgevonden, kunnen mensen de controle helemaal verliezen. Het gevolg daarvan is vaak chronische stress, extra grote waakzaamheid en er kunnen diverse lichamelijke klachten optreden. Het kan ook zijn dat mensen voorgoed veranderen door de schokkende gebeurtenis. Mensen met PTSS voelen zich snel bedreigd en ze trekken zich terug. Dit heeft als gevolg dat ze de grip op hun dagelijkse leven verliezen.

• PTSS is een angststoornis. De angst blijft na een traumatische gebeurtenis aanwezig.
• Bij mensen met PTSS blijven de geest en het lichaam rekening houden met gevaar wat er niet meer is.
• Een posttraumatische stress-stoornis is altijd een direct gevolg van een trauma.
• Meestal is PTSS chronisch en het kan een lange tijd doorwerken.

Kenmerken PTSS

Mensen die lijden aan PTSS, hebben langer dan een maand last van angst na de gebeurtenis, herbeleving, spanning en verhoogde waakzaamheid. Dit wordt nu uitgelegd:

• Herbeleving, dit wil zeggen dat iemand een situatie opnieuw beleeft, alsof het op dat moment gebeurt. Dit kan door terugkerende gedachten aan een gebeurtenis, maar ook door een nachtmerrie, het ervaren en voelen alsof de gebeurtenis weer plaatsvindt op dit moment, maar ook door psychisch intens te lijden als ze iets zien of horen wat hen doet herinneren aan de traumatische gebeurtenis kan er bij horen. Lichamelijke reacties wanneer ze iets zien of horen kan ook, trillende handen bijvoorbeeld of zweten.
• Vermijding komt door hetgeen uit de weg te gaan wat hen doet herinneren aan de traumatische gebeurtenis. Het kan ook zijn dat ze afgestompte reacties laten zien. Gesprekken worden vaak vermeden als het over een trauma gaat, maar ook de gevoelens en de gedachten blijven gesloten. Het kan ook gebeuren dat iemand zich een belangrijk deel van het trauma niet meer kan herinneren, of dat plaatsen en mensen vermeden worden die bij een trauma horen. Mensen met PTSS hebben bij verdringing vaak ook minder zin om dingen te doen en ze sluiten zich af van anderen. Ze praten er nauwelijks over en zijn vaak ook somber over de toekomst.
• Spanning en verhoogde waakzaamheid, vaak zijn mensen erg prikkelbaar geworden. Moeite met inslapen en doorslapen horen daar bij, maar ook woede aanvallen, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, constant alert zijn en gevoelig en schrikachtig zijn. Het kan allemaal voorkomen bij mensen met PTSS.

PTSS oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken die ten grondslag kunnen liggen aan PTSS. Daarbij wordt er een onderscheid gemaakt in biologische, psychische en sociale factoren. Bij de biologische factoren kan er gedacht worden aan erfelijkheid. De gevoeligheid voor posttraumatische stress-stoornis is namelijk deels erfelijk. Ook het geslacht speelt hierin een rol, want vrouwen hebben twee keer zo vaak last van een posttraumatische stress-stoornis dan mannen.

De psychische factoren zijn een lage opleiding, een laag inkomen of een armoedige achtergrond. Maar ook kwetsbaarheid, angst, of het hebben van een angststoornis of een andere psychische stoornis. Ook kunnen gedragsproblemen op jeugdige leeftijd ervoor zorgen dat iemand PTSS krijgt.

Dan zijn er nog de sociale factoren. Wanneer je op je werk te maken hebt met trauma’s is de kans op PTSS groter, maar ook bij vluchtelingen en mensen die gescheiden zijn. Als je minder sociale steun hebt van je omgeving kan dat ook een oorzaak zijn om PTSS te ontwikkelen.

PTSS, wat nu?

Als je de diagnose PTSS krijgt, dan kan dat schokkend zijn. Je had misschien wel het vermoeden dat er iets was, maar als je de diagnose krijgt, is dat vaak toch even schrikken. Soms kan het ook fijn zijn dat je weet wat je hebt, een soort van bevestiging. Bij PTSS zijn een paar dingen belangrijk:

• Kennis en voorlichting over PTSS zijn van groot belang. Ook je omgeving moet er genoeg over weten, zodat zij je kunnen helpen en er met je over kunnen praten.
• Hulp vragen wordt ook geadviseerd. Je vrienden en familie kunnen iemand met PTSS namelijk ook helpen en steunen.
• Het aanbrengen van structuur is erg belangrijk, zeker met het dagelijks leven. Plan niet teveel in, maar zorg voor duidelijkheid en overzicht.
• Praten is heel belangrijk. Stel voor jezelf grenzen in wat je wel en niet wil vertellen. Dit maakt het praten erover vaak ook gemakkelijk. Het ligt er ook aan met wie je praat, ook daarin kun je je keuzes maken.

PTSS behandeling

Iemand die denkt aan een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) gaat vaak met klachten naar de huisarts. Er worden dan vragen aan je gesteld over de mogelijke oorzaken en je klachten. Ook wordt er gevraagd naar andere lichamelijke ziektes of psychische stoornissen. Er kunnen verschillende behandelingen worden ingezet, het ligt er ook aan wat iemand zelf aan behandeling wil.

• De psychologische behandeling is belangrijk. Mensen met PTSS gaan hier oefenen met hun traumatische ervaring. Het gaat in kleine stapjes, de situaties worden dan iedere keer ‘erger’ gemaakt. Ze noemen het ook wel exposure in vivo.
• Het gaat vaak samen met cognitieve gedragstherapie, een vorm van psychotherapie. Er wordt naar het gedrag gekeken en naar de manier van denken. Het doel is om de klachten te verminderen door de manier van denken en het gedrag te veranderen.
• Bij Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) zal een trauma in de herinnering worden gebracht. Hierbij worden in dezelfde tijd allebei de hersenhelften afwisselend gestimuleerd. Dat kan op verschillende manieren gedaan worden, dit kan bijvoorbeeld door vingerbewegingen van je therapeut met je ogen te volgen, maar het kan ook doordat je therapeut in de koptelefoon afwisselend tikjes aan het rechter- en linkeroor laat horen. Het is een methode die goed werkt voor de behandeling van PTSS.
• Als iemand naast PTSS ook een ernstige depressie heeft, dan worden er vaak medicijnen gegeven, vaak is dat antidepressiva.

PTSS omgang

Als je iemand kent met PTSS, is het belangrijk dat je weet hoe je hier het beste mee om kunt gaan. Het is soms lastig hoe je moet reageren, maar kennis en voorlichting zijn dus erg belangrijk en kunnen hierbij helpen. Het vergroot je kennis over PTSS en wat de gevolgen kunnen zijn. Er kan bijvoorbeeld een cursus gevolgd worden of je kunt naar een informatiebijeenkomst. Hulp aanbieden hoort er ook bij, maar soms moet je betrokken zijn, soms moet je je op afstand houden. Het is wel belangrijk dat duidelijk is waar de grenzen liggen en daar kun je samen duidelijke afspraken over maken. Zorg dat je je er aan gaat houden en dring je niet op aan mensen met PTSS.

• Mensen met PTSS zullen sociale activiteiten vaak vermijden. Dit heeft als gevolg dat ze in een sociaal isolement raken. Je kunt proberen dit te voorkomen door diegene er toch mee uit te nemen. Onderhoud in ieder geval contact en probeer te onderzoeken wat leuk is om samen te doen, zodat je er samen even uit kunt gaan.
• Ontspanning is belangrijk, maar moet niet opgedrongen worden. Bekijk wat je leuk vindt om samen te doen met anderen en zo kun je er toch even tussenuit en heb je afleiding. Vertel de mensen in je omgeving dat je PTSS hebt, dit maakt het gemakkelijker om er over te praten als je dat wil. Ook zullen ze je reacties beter begrijpen als je je een keer terugtrekt of boos bent. Door het bespreekbaar te maken, ontstaat er meer begrip.
• Contact met lotgenoten helpt vaak goed. Als je met mensen kunt praten die een vergelijkbare situatie hebben meegemaakt, dan kun je elkaar beter begrijpen. Je snapt wat de ander doormaakt en je kunt van elkaars ervaringen en tips leren.
• Overleg over mogelijke behandelingen is altijd verstandig, zodat je weet wat je kunt doen met therapie. Misschien heb je behoefte aan ondersteuning. Sommige mensen met PTSS willen eerst geen hulp, maar na een tijdje wel. Zorg bijvoorbeeld dat je eens in de zoveel weken een gesprek hebt met een behandelaar. Je kunt dan samen in de gaten houden hoe het gaat en wanneer dat nodig is toch therapie starten.
• Je omgeving speelt een belangrijke rol in je leven als je PTSS hebt. Als de omgeving op de hoogte is, heeft ze er meer begrip voor en kan men je gedrag en gedachten ook beter plaatsen. Geef de omgeving ook de tijd om er aan te wennen. Vaak hebben ze veel vragen, maar geef ze dan informatie die ze kunnen lezen. Er zijn genoeg websites waar je veel informatie kunt lezen en ook zijn er diverse instanties die informeren. Op internet staan ervaringsverhalen, die mensen meer inzicht kunnen geven in PTSS.