Cataract wordt ook wel staar genoemd en is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van slecht zien. In de derde wereldlanden is het zelfs de grootste veroorzaker van blindheid. De aandoening heeft slechts weinig invloed op het complete gezichtsveld, maar zorgt voor een constant wazig zicht.
De ooglens ligt achter de pupil en bestaat uit eiwitten die ervoor zorgen dat de lens transparant is, zodat er licht doorheen geleid kan worden. Het opgenomen licht wordt gebundeld op het netvlies waardoor de registratie van beelden ontstaat. Deze beelden worden doorgestuurd naar de hersenen. Een normale, gezonde lens is doorzichtig en helder. Het wazige zicht als gevolg van cataract ontstaat door aftakeling van deze eiwitten. De eiwitten gaan agglutineren en oxideren, waardoor de transparantie van de lens van het oog vermindert. De lens gaat verkleuren en wordt eerst geel, dan groen, vervolgens oranje en uiteindelijk bruin. Door de aandoening wordt de ooglens troebel door het verschijnen van opaciteiten (witte vlokken of wolkjes) in de lens, waardoor de lichtstralen worden gestoord in hun beloop. Hierdoor worden contouren en kleuren niet meer goed overgebracht. Een onscherp beeld op het netvlies is het gevolg.
Hoe de ooglens exact vertroebeld raakt, is niet bekend. Een belangrijke factor lijkt het minder goed verlopen van de stofwisseling in het oog. Door het ouder worden vermindert de doorlaatbaarheid van het kapsel van de lens, waardoor het overige gedeelte van de lens in mindere mate van voedingsstoffen en zuurstof wordt voorzien. Ouderdomsstaar is dan ook de vorm van staar die het meest voorkomt. Om en nabij de helft van alle mensen tussen de 50 en 65 jaar heeft al symptomen, hoewel hier dan meestal nog geen hinder van ondervonden wordt. De meeste mensen ondervinden problemen vanaf 75 jaar; vanaf deze leeftijd nemen het zicht duidelijk af.
Andere risicofactoren zijn:
De beste voorzorgsmaatregelen die kunnen worden genomen om problemen te voorkomen zijn:
De ontwikkeling kan een aantal maanden tot wel 10 jaar in beslag nemen vóór u er daadwerkelijk last van ondervindt. De mate en snelheid van verslechtering verschilt van persoon tot persoon en hangt af van de plaats waar de vertroebelingen beginnen. Hoewel de aandoening in één van de ogen begint, raken op den duur meestal beide ogen aangetast.
Bij een totale cataract is de beeldwaarneming helemaal verdwenen en ziet u alleen nog verschil tussen donker en licht.
Er zijn verschillende soorten en het type is afhankelijk van de plaats in de lens waar de vertroebeling ontstaat. Een ooglens is opgebouwd uit de kern (nucleus), de schors (de buitenste schil of cortex genaamd) en het lenskapsel (een soort zakje waar de lens zich in bevindt). Een combinatie van verschillende soorten is ook mogelijk.
Nucleair
Corticaal
Capsulair
Heeft u staar, maar kunt u nog probleemloos uw werk verrichten en uw hobby’s beoefenen? Dan hoeft u zich niet te laten behandelen. Het beste kunt u met uw arts de mogelijkheid van een ander soort brillenglazen bespreken. Ervaart u wel problemen in uw dagelijkse leven? Dan kunt u uw gezichtsvermogen laten herstellen door een cataractoperatie.
Patiënten kunnen verschillende indicaties om tot een operatie over te gaan hebben:
Het aangetaste gezichtsvermogen wordt niet meer beter, maar gaat langzaam steeds verder achteruit. De enige afdoende behandeling is het laten weghalen van de troebele lens het laten implanteren van een kunstlens.
De ingreep vindt plaats tijdens een ziekenhuisopname van slechts enkele uren. De operatietechniek heet pacho-emulsificatie. Phaco-emulsificatie betekent “het verpulveren en opzuigen van de lens”. Er wordt geopereerd met gebruikmaking van lokale anesthesie door middel van druppeltjes. Er wordt een incisie van 2,2 tot 2,5 mm gemaakt aan de rand van het hoornvlies. Zo wordt het kapsel van de ooglens bereikt. In de lens zit de lenskern, die, wanneer u ouder wordt, donkerder en harder wordt. Om de lenskern zit de lensschors. Dit alles wordt overkoepeld door een omhulsel, het lenskapsel. Door een ronde opening in dit kapsel verpulverd de arts, met behulp van ultrasone trillingen, de lens, waarna deze wordt weggezogen.
Na het verwijderen van de troebele lens, plaatst de arts een vouwbare kunstlens in het lenszakje. Dat gaat eenvoudig, omdat deze kunstlens een ronde schijf met flexibele pootjes is. Eenmaal op zijn plaats in het oog vouwt de kunstlens zich open, waarna de pootjes zich vastzetten in het lenszakje. De operatiewond sluit zichzelf; er zijn geen hechtingen nodig. Na de ingreep ziet u nog een dag een beetje wazig, maar daarna is uw zicht heel snel weer scherp en helder. Heeft u staar aan beide ogen, dan zal het andere oog ongeveer een maand na het eerste oog geopereerd worden.
Een dag en een week na de operatie gaat u op controle bij uw arts. Om het oog optimaal te laten genezen, krijgt u oogdruppels die u een maand lang moet gebruiken. U kunt overdag het beste een bril of zonnebril dragen om het oog tegen stof en vuil te beschermen. Voor ’s nachts wordt gedurende de eerste week het gebruik van een oogschelp geadviseerd. U mag niet in uw ogen wrijven, bukken, tillen of andere zware inspanningen verrichten. Ongeveer een maand na de ingreep gaat u op controle en zal er een aangepaste bril worden voorgeschreven.
Soms kan het, maanden of zelfs jaren na een staaroperatie, lijken of de symptomen terugkomen. Er is dan sprake van secundair cataract of nastaar. Nastaar ontstaat, wanneer na de operatie resten van cellen van uw troebele ooglens aan het kapsel van de lens zijn blijven plakken. Deze achtergebleven cellen kunnen zich gaan vermeerderen, waarna ze een ondoorzichtige laag kunnen veroorzaken. Hierdoor kan uiteindelijk ook het kapsel troebel worden, waardoor de gezichtsscherpte weer vermindert. Het is dus het zakje dat troebel wordt, niet de kunstlens zelf. De klachten die bij nastaar passen, zijn dezelfde klachten als bij cataract. Nastaar kan poliklinisch behandeld worden. Dit gebeurt d.m.v. een laser via een opening in het achterste gedeelte van het lenszakje. U kunt na de ingreep, dezelfde dag nog, weer beter zien.
