Een oedeem is eigenlijk niet lastig te herkennen. Vaak is er vocht aanwezig op plaatsen waar normaal nauwelijks vocht aanwezig is. Bijvoorbeeld in de enkels of benen. Je kan eenvoudig zelf testen of je te maken hebt met een oedeem in de longen. Druk bijvoorbeeld stevig met je vinger in de huid van je been. Blijft er een putje in de huid staan? Dan heb je te maken met een oedeem in je benen. Een oedeem in de longen merk je aan kortademigheid. Vooral bij veel inspanning kan je moeite hebben om op adem te komen. Je kan ook last hebben van kortademigheid als je s’nachts op bed op je rug ligt. Dit zijn ook duidelijke symptomen van een oedeem in de longen. Nog een kenmerk is dat je in enkele dagen 1 tot 2 kilo aan kan komen met een oedeem. Vaak wordt een oedeem in de benen of enkels verward met opgezette voeten. Als er bij het drukken geen putje ontstaat is er gewoon sprake van opgezette voeten.
Het kan noodzakelijk zijn om de oorzaak van een oedeem te achterhalen. In de meeste gevallen is er een oorzaak te vinden. Er zijn verschillende ziektes en medicijnen die ervoor kunnen zorgen dat je ineens vocht gaat vasthouden. Heb je in het verleden last gehad van hartfalen of hartproblemen? Neemt je gewicht ineens toe? Ga dan altijd direct naar de huisarts. Een oedeem kan duiden op problemen met het hart. Probeer ook zo min mogelijk zout te eten. Zou kan de bloeddruk verhogen en kan er sneller voor zorgen dat je vocht vasthoudt. Het kan een hele simpele oorzaak voor een oedeem zijn. Een ander simpel voorbeeld is een lange vliegreis. Dit kan zorgen voor vochtophoping in de benen. Dit komt vooral door de houding die je de hele reis moet aanhouden. Het kan ook gebeuren als je bijvoorbeeld de hele nacht met je hand naast het bed geslapen hebt. Al het vocht in je lichaam is richting je hand gelopen, waardoor er een tijdelijk oedeem ontstaan is. Door de hand omhoog te houden de komende uren zal het vochtgehalte zich weer herstellen.
Een oorzaak van een oedeem kan een teken zijn van een verminderde werking van de bloedvaten. Dit gebeurt meestal in het been van een patiënt. Deze aandoening wordt ook wel veneuze insufficiëntie genoemd. Meestal is er bij de patiënt al sprake van spataderen. De oedeem ontstaat vervolgens in de voeten, enkels of onderbenen. Het is wel belangrijk om uit te sluiten dat het niet om trombose gaat. Dit kan ook zorgen voor een opgezet been doordat een ader plotseling wordt afgesloten. Als er sprake is van trombose dan zit dit meestal aan één kant en is het been dik en rood.
Hartfalen of een verminderde pompwerking van het hart kan ook zorgen voor een oedeem in de benen. Het oedeem ontstaat dan meestal niet alleen in de benen. Je kan ook ineens vocht vasthouden in de lever, buikholte en longen. Dit kan allemaal een teken zijn dat het hart minder goed werkt. Uiteraard is medische hulp hierbij noodzakelijk.
Een allergische reactie kan ook zorgen voor een oedeem. Meestal ontstaat het oedeem in het gezicht. Dit kan in de mond, tong of keel zijn. Als de keel opzet door een oedeem moet er direct 112 gebeld worden. Dit kan zeer gevaarlijk zijn met de dood tot gevolg. Iemand kan namelijk stikken als er een oedeem ontstaat in de keelholte.
Heel soms ontstaan er oedemen in de lymfeklieren. Hierbij gaat het om een afsluiting van de lymfevaten. Soms gebeurd dit als door een operatie een aantal lymfeklieren verwijderd zijn. Lymfeklieren worden vaak verwijderd als er bijvoorbeeld sprake is van borstkanker. Het gebeurt heel soms ook bij een tropische infectieziekte.
Er zijn nog meer aandoeningen die een oedeem kunnen veroorzaken. Bijvoorbeeld een verminderde werking van de schildklier zorgt voor een oedeem. Of ernstige ondervoeding kan zorgen voor een oedeem in de buikholte. We zien die vooral veel bij kinderen in Zuid-Afrika. Ook een nierziekte kan zorgen voor een oedeem. Hierbij scheiden de nieren teveel eiwitten uit. Er kan zich hierdoor vocht ophopen in de benen en buikholte.
Eén van de meest voorkomende oorzaken van een oedeem is het gebruik van bepaalde medicijnen. Deze medicijnen kunnen als bijwerking een oedeem veroorzaken. Medicijnen die oestrogenen of corticosteroïden bevatten lopen het grootste risico om een oedeem te veroorzaken.
De meest voorkomende symptomen is natuurlijk een opgeblazen lichaamsdeel. Dit is een duidelijk teken van een oedeem. Vooral bij de benen is dit duidelijk zichtbaar. Een been past soms niet meer in een strakke spijkerbroek. Of bij een oedeem in de enkels passen schoenen lastig. De plek waar de oedeem zit geeft een gespannen gevoel. Als er rond de plek van de oedeem een wondje ontstaat geneest deze slecht. Als er een oedeem in de buikholte zit dan kan je last hebben van buikpijnklachten en misselijkheid. Je kan ook problemen krijgen met de stoelgang en last hebben van een verminderde eetlust. Zit de oedeem in de logen? Dan heb je uiteraard last van benauwdheid en kortademigheid. Vooral bij plat liggen heb je hier veel last van. Soms moet je ook hoesten en kan hier roze slijm bijzitten.
Een arts zal met een lichamelijk onderzoek vaststellen dat het gaat om een oedeem. Er is vaak aanvullend onderzoek nodig om de oorzaak van een oedeem te achterhalen. Afhankelijk van de oorzaak van het oedeem zijn er verschillende behandelmethodes. Als bijvoorbeeld de aders minder goed werken krijg je meestal steunkousen voorgeschreven. Een arts zal adviseren om niet te lang te staan, maar wel veel te gaan wandelen om het lichaam zelf het vocht te laten wegpompen. Bij het zitten moet je de benen vaak hoger leggen. Bij hartfalen wordt er aangeraden om zo weinig mogelijk zout te eten. Je krijgt het advies om dagelijks te wegen en te kijken naar de vochttoename. Daarnaast schrijft een arts plaspillen voor om het vocht af te drijven. Als je last hebt van een oedeem is het altijd slim om een arts op te zoeken. Een arts kan tips geven over het behandelen van een oedeem.
