De ziekte van Weil is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door leptospirose bacteriën. Mensen raken in de meeste gevallen besmet met deze bacterie door contact met de bruine rat. Om die reden noemen we de ziekte van Weil ook wel de rattenziekte. De meeste personen komen niet zo snel in contact met de bruine rat en voor hen is de kans ook zeer klein om deze aandoening te krijgen. Echter mensen die vaak in contact met rattenn komen lopen een hoger risico op besmetting, zoals muskusratbestrijders en rioleringsmedewerkers.
Elk jaar zijn er in Nederland ongeveer dertig tot veertig personen die met een ernstige vorm van de ziekte van Weil in het ziekenhuis belanden. We weten niet precies hoeveel mensen een milde vorm van deze ziekte krijgen, omdat bij een milde vorm vaak alleen aan griep wordt gedacht. Van de dertig tot veertig personen met deze aandoening die jaarlijks in het ziekenhuis belanden overlijden ongeveer één of twee mensen. In de meeste gevallen lopen Nederlanders de ziekte van Weil niet op in Nederland, maar wanneer ze op reis zijn in het buitenland.
De bacterie die de ziekte van Weil veroorzaakt komt voor in de nieren van de bruine rat. Deze bacterie kan in het water terecht komen (sloten en vijvers) via de urine die de rat uitscheidt. De bacteriën kunnen enkel overleven in het water, op vochtige slootkanten of in de modder. Iemand kan de ziekte van Weil oplopen, doordat de bacterie via de mond, wondjes of slijmvliezen het lichaam binnenkomt. Besmetting kan bijvoorbeeld voorkomen wanneer je gaat zwemmen in water dat besmet is of als je de handen wast in een sloot. Ook is het uiteraard zo dat direct contact met de urine van ratten tot besmetting kan leiden.
In het lichaam komen de bacteriën terecht in de bloedbaan, de weefsels en de nieren. Gemiddeld gezien zullen de bacteriën na ongeveer zeven tot tien dagen na besmetting uit de bloedbaan en de weefsels verdwenen, maar ze kunnen nog wel weken tot maandenland in de nieren blijven. Als gevolg hiervan is de urine die mensen met deze ziekte uitscheiden ook besmettelijk voor andere personen.
Het verloop van de ziekte van Weil kan per individu erg verschillen. In sommige gevallen merkt iemand slechts weinig van deze aandoening en wordt het afgedaan als een griepje. Het is echter ook mogelijk dat de ziekte levensbedreigend is. Ongeveer vijf tot tien dagen na de besmetting zullen de eerste symptomen optreden. In eerste instantie voel je je plotseling ziek. Je krijgt last van hoofdpijn, koorts en buikpijn. Verder kan er spierpijn optreden en dan met name in de kuiten. Andere veel voorkomende symptomen zijn misselijkheid, overgeven en rillerigheid. Deze klachten hebben veel weg van een normale griep.
Na ongeveer twee tot vijf dagen zal de koorts afnemen. Op dit punt kan het alleen maar beter gaan, maar iemand kan ook juist achteruit gaan. In het tweede geval komt de koorts weer terug en worden de klachten ernstiger. Bij ongeveer vijftig procent van de patiënten treedt na enkele dagen geelzucht op. Dit ontstaat als gevolg van schade aan de lever. De geelzucht heeft echter een rode gloed bij de ziekte van Weil, als gevolg van ontstekingen van de bloedvaten.
Deze ontstekingen kunnen daarnaast ook bloedingen van de huid, spontane bloedneuzen en rode ogen veroorzaken. Het is ook mogelijk dat je last krijgt van inwendige bloedingen en dan met name in de luchtwegen, de nieren en de lever. Deze onderhuidse bloedingen kunnen worden herkend aan een donker gekleurde ontlasting of bloed in het slijm dat je ophoest. Verder kan de functie van de nieren bij de ziekte van Weil verslechteren. Het is mogelijk dat je hierdoor slechts kleine beetjes of helemaal niet kunt plassen. Ook is een verminderde nierfunctie te herkennen aan donker gekleurde urine.
De ziekte van Weil kan ernstige complicaties met zich meebrengen. Naast de onderhuidse bloedingen en een verminderde nierfunctie kun je ook te maken krijgen met een ontsteking aan de lever of de nieren. Daarnaast kunnen er hartklachten optreden, zoals een ontsteking van de hartspier. Veel patiënten met de ziekte van Weil krijgen een hersenvliesontsteking in de tweede week na de besmetting. Deze ontsteking is te herkennen aan een stijve nek. Verder is het mogelijk dat je een ontsteking van de ogen en de oogleden oploopt.
Voor de behandelend arts kan het helaas lastig zijn om de ziekte van Weil te herkennen, aangezien de symptomen veel weg hebben van een normale griep. Als de ziekte al in een later stadium is, kan het sterk lijken op andere aandoeningen. Zo lijken de symptomen erg op de klachten die optreden bij een hersenvliesontsteking, hepatitis en bepaalde tropische ziekten. In eerste instantie zal de arts voor het stellen van de diagnose een aantal vragen stellen over de verschijnselen. Daarnaast zal hij ook een lichamelijk onderzoek uitvoeren, waarbij hij voelt of de milt en de lever zijn vergroot.
Indien er een vermoeden is dat het gaat om de ziekte van Weil, zal de arts een bloed- of urineonderzoek uitvoeren. Hiervan wordt vervolgens een kweek gemaakt in het laboratorium en deze kweek kan na enkele weken tot maanden laten zien of de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor de ziekte van Weil in het lichaam aanwezig zijn.
Bij de ziekte van Weil is het van het grootste belang dat de behanddeling zo snel mogelijk wordt ingezet. Je krijgt eerst antibiotica (soms zelfs al voordat de diagnose is vastgesteld). Schade aan de weefsels en de organen kan door het gebruik van deze medicijnen zoveel mogelijk worden voorkomen. Als het beloop van de ziekte ernstig is, word je opgenoemn in het ziekenhuis. Eventuele inwendige bloedingen kunnen hier worden gestopt. In sommige gevallen is er een bloedtransfusie nodig, als je veel bloed hebt verloren. Soms wordt er ook gekozen voor een dialyse, indien er ernstige problemen zijn met de nieren.
Helaas is er nog geen vaccinatie of medicijn om de ziekte van Weil te voorkomen. Er zijn echter wel een aantal dingen die je kunt doen om zoveel mogelijk te voorkomen dat je deze aandoening oploopt. Zo is het aan te raden om wondjes af te dekken als je in de buurt komt met aarde en water in de natuur. Verder kun je het beste rubberen laarzen handschoenen dragen bij contact met grond waar ratten zijn gezien of contact met water in de natuur. Indien je contact hebt gehad met oppervlaktewater of aarde, is het belangrijk om de handen te wassen met water en zeep. Zorg er ook voor dat je alleen zwemt in zwembaden of veilige zwemplassen (aangegeven met borden).
Verder is het belangrijk om geen voedsel of afval te laten liggen bij zwemplassen of in je eigen tuin. Hier kunnen ratten namelijk op af komen. Indien je ergens ratten hebt gezien, kun je het beste de gemeente bellen voor hulp. Perosnen die met het riool, grond of oppervlaktewater werken doen er goed aan om tijdens hun werk altijd beschermende kleding te dragen. Hierbij kan worden gedacht aan rubberlaarzen, handschoenen een mondkapje en een bril.
